خمس / ملحقات مبحث خمس

نوشته شده توسط Super User. ارسال شده در عبادات

پرسش	پاسخ
چرا پرداخت خمس، زکات و دیگر انفاقات مالی لازم است و در صورتی که سوسیالیسم می تواند به گونه ای ساده آن را اجرا کند؟	عقل سلیم همیشه بهترین را انتخاب می کند. مسلّم است که قانون هستی از تمام جهات بر قانون یک بُعدی وضع شده توسّط دانشمندان برتری دارد؛ مخصوصاً که با تجربه معلوم شده است که حتّی خواست این قانون گذاران نیز حاصل نشده باشد. آیا قانونی که زاییده اندیشه انسان هایی است و حتّی نظریه پردازان سوسیالیسم به فرسودگی و ناکار آمدی آن اقرار و کرده اند می تواند جایگزین دستورات دینی شود که گذشت ایّام بر صحّت قوانینش صحّه می گذارد؟ چقدر تفاوت است بین قانون ربّ الارباب و مخترعین سوسیالیسم !؟ آیا خدا فقط برای چند نسل و زمان است یا با مصلحت و سنجش قانون وضع کرده است؟ آیا سوسیالیسم که تا چندی دیگر حتّی اسمی از آن باقی نخواهد ماند، ضامن رفع این همه مشکلات خواهد بود؟ « بخش پاسخ به سؤالات »
فایده خمس و زکات چیست؟	خمس و زکات از واجبات اسلامی اند و مانند تمام احکام دین مقدّس اسلام براساس مصالح و مفاسد استوار شده و ضامن سعادت بشرند اسلام برای از بین بردن اختلافات طبقاتی، احکامی را وضع کرده است تا مسلمانان با مراعات آنها از تهیدستان و بینوایان دستگیری کنند تا در سایه آن تهیدستان با کمک دیگران از حدّاقل زندگانی برخودار شوند. عمل به این دو فریضه بزرگ مالی در این مسئله نقش چشم گیری دارد. خمس و زکات نوعی مالیات اسلامی است که پرداخت آن بر مسلمانان(با وجود شرایط) لازم است تا ممالک اسلامی آباد شوند و نیز از لحاظ جهات اقتصادی و سیاسی و... پیشرفت کنند. بدیهی است که با پرداخت این گونه مالیات های اسلامی در مدّت بسیار کوتاه، فقر ریشه کن می شود و همه یا لااقل بیشتر آن وجوه به سود ملّت و حکومت اسلامی مصرف خواهد شد. به این نکته نیز باید توجّه داشت که واجب بودن پرداخت خمس و زکات ریشه در قرآن مجید و احادیث معتبر دارد. برای آگاهی بیشتر از مسائل و احکام خمس و زکات می توان به رساله توضیح المسائل مراجع تقلید مراجعه کرد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا کسی که خمس یا زکات مالش را نمی پردازد کافر است؟	در کتاب معتبر عروةالوثقی نوشته آیت اللَّه العظمی مرحوم سیّد محمّدکاظم طباطبائی یزدی«رحمه الله» - که بعد از آن بزرگوار بیش سی نفر از بزرگان علم و فقاهت از حدود صد سال قبل تاکنون این کتاب پرارزش را تصدیق، تحشیه کرده اند، درباره زکات چنین آمده است «...التی وجوبها من ضروریات الدین و منکره مع العلم به کافر...» و درباره خمس آمده است: «من کان مستحلاًّ لذلک کان من الکافرین». از این دو عبارت استفاده می شود که ندادن خمس و زکات صرفاً موجب کفر نیست و فقط انکار حرمت خوردن و تمرد از پرداخت موجب کفر است، البته با توجّه به شرایط آن که یکی از آنها «علم به وجوب» است. در عروه الوثقی در اوّل کتاب الزکاة بعد از جمله «و منکره مع العلم به کافر» چنین آمده است: «بل فی جملة من الاخبارانّ مانع الزکاة کافر» ولی به ظاهر این اخبار فتوا به کفر داده نشده و این اخبار را به قرینه دلایل دیگر توجیه کرده اند. در ضمن پرسش شما چنین آمده است: «آیا اسلام برای دریافت زکات از چنین فردی به زور متوسّل شده و با او وارد جنگ می شود.» پاسخ این است که اگر بدهکاران بدون عذر از پرداخت یا زکات تمرّدکنند، در صورتی که حاکم جامعه اسلامی صلاح به زور متوسّل خواهد شد. « بخش پاسخ به سؤالات »
شکّی نیست که پیغمبر اسلام«صلی الله علیه وآله» به ازای آن همه جان فشانی و فداکاری ها برای راهنمایی مردم تنها از خداوند پاداش خواسته است. در بعضی آیات، «مودّت ذوی القربی»،(دوستی خاندان پیامبر«صلی الله علیه وآله») مزد رسالت معرّفی شده است. این امر نیز خود خدمت دیگری به مردم وسیله راهنمایی آنها است زیرا «ولایت اهل بیت»«علیهم السلام» و موجب پیروی از گفتار و رفتار آنان می گردد و مردم از این راه به سعادت می رسند، ولی وجوب خمس که نصف آن را به سادات می دهند چه معنی دارد؟ آیا این، مزد رسالت نیست؟	می دانیم که خمس فقط به مصرف سادات فقیر می رسد نه تمام آنها؛ همچنین اگر خمس اموالی که به آنها خمس تعلّق گرفته بیشتر از احتیاج سادات باشد باید به بیت المال مسلمانان داده شود تا در راه مصالح عمومی مصرف شود؛ همچنان که اگر احتیاج سادات فقیر، بیشتر از میزان خمس باشد باید کمبود آن را از بیت المال تأمین کرد. از طرفی سادات به طور کلّی از گرفتن زکات - که حقّ فقیران و محتاجان دیگر است- محرومند(مگر اینکه زکات از مال ثروتمندان سادات باشد). بنابراین در حقیقت خمس به جای همان زکاتی است که به سایر مستمندان داده می شود و شرایط پرداخت آن به سادات نیز مشابه شرایط پرداخت زکات به فقیران دیگر است. امّا برای حفظ حیثیت خاندان پیغمبر«صلی الله علیه وآله» و رعایت مقام شامخ او این مبالغ و اموال صورت و عنوان دیگری داده می شود و این نشانه ادب و احترام به شخصیّت والای پیغمبر گرامی اسلام است و به هیچ وجه پاداش نیست و بدیهی است که احترام و ادب و حفظ حیثیّت مردان بزرگ با پاداش فرق بسیار دارد(1). « بخش پاسخ به سؤالات » 1) پرسش ها و پاسخ های مذهبی، ج 4، ص 168.
درباره خمس و زکوة بود؟	خمس و زکات دو واجب مالی هستند که با وجود شرایطی بر انسان واجب می شوند. خمس به هفت چیز تعلّق می گیرد: 1. منفعت کسب؛ 2. معدن؛ 3. گنج؛ 4. مال حلال مخلوط به حرام؛ 5. جواهری که بواسطه غوّاصی(فرورفتن در دریا) به دست می آید؛ 6. غنیمت جنگ؛ 7. زمینی که کافر ذِمّی از مسلمان بخرد. هرگاه انسان از راه تجارت، صنعت یا دیگر کسب ها مالی به دست آورد، اگر مخارج سال او و عیالاتش زیاد باشد باید خمس 15 آن را پرداخت کند؛ بنابراین کسی که احتمال می دهد درآمدش اضافه بر خرج سالش باشد، باید برای خویش حساب سال قرار دهد و در پایان سال 15 مقدار از مخارج سال خود را که اضافه آمده به مرجع تقلید و یا وکیل وی پرداخت کند. زکات در نُه چیز واجب می شود: 1. گندم؛ 2. جو؛ 3. خرما؛ 4. کشمش؛ 5. طلا؛ 6. نقره؛ 7. شتر؛ 8. گاو؛ 9. گوسفند. اگر کسی مالک یکی از این نه چیز باشد(شرایطی که در رساله های عملیّه آمده است) باید مقدار معیّن شده ای از این نُه چیز را به یکی از مصارفی که دستور داده اند برساند. برای آگاهی تفصیلی از مسایل مربوط به خمس و زکات و شرایط و مصارف آنها می توان به رساله توضیح المسایل مرجع تقلید مراجعه کرد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا برای پرداخت خمس و زکات ضمانت اجرائی نیست؟	در حال حاضر تنها ضمانت اجرایی برای پرداخت واجبات مالی مانند خمس و زکات، ایمان مردم است و ضمانت اجرایی دیگری برای وصول این واجبات مالی در کار نیست. « بخش پاسخ به سؤالات »
اگر کسی به تازگی برای خود حساب سال(خمس) قرار دهد، آیا عبادت و اطاعت پیشین او مورد قبول است؟	اگر کسی به دلیل نداشتن حساب سال(خمس) مثلاً نماز باطلی خوانده است، باید قضای آن را به طور صحیح به جا آورد و با استغفار، گناه خویش را جبران کند. استغفار باعث آمرزش گناه و نزدیک شدن انسان به خداوند می شود. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا به کتاب خمس تعلّق می گیرد؟	به نظر حضرت امام خمینی«رحمه الله» کتابی که خریده شده - اگر مورد نیاز باشد - خمس ندارد؛ اگر چه مطالعه نشده باشد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا به سود، خمس تعلق می گیرد؟	پولی که سود است اگر بیشتر از خرج سالیانه باشد، خمس آن پرداخت شود. « بخش پاسخ به سؤالات »
فرزندی که پدرش خمس نمی دهد چه وظیفه ای دارد؟	کسی که در خانواده ای است که پدرش خمس مال خود را نمی پردازد، می تواند به نماینده مرجع تقلیدش مراجعه کند و مسئله را با او در میان بگذارد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا مالی که پیدا شده خمس دارد؟	اگر کسی شی گران بهایی را پیدا کرد؛ مالک آن نمی شود و در صورت عدم مالکیّت خمس به آن تعلّق نمی گیرد. برای پیدا کردن صاحب چنین مالی باید تا یک سال در محلّ اجتماع مردم یافتن آن را اعلان کرد. برای آگاهی بیشتر در این باره می توان به رساله عملیّه مراجع تقلید مراجعه کرد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا باید خمس پولی را که پدر به فرزند می دهد پرداخت؟	به فتوای حضرت امام خمینی«رحمه الله» پولی که پدر به فرزند می دهد(می بخشد)، خمس ندارد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا به وسیله جهیزیّه نیت خمس تعلق می گیرد؟	وسیله ای که از عنوان و موضوع جهیزیّه بودن خارج شده است، در صورتی که خارج از مؤونه سال و یا خارج از شان خانواده باشد، دارای خمس است. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا به پولی که پدر آن را به نام فرزند ذخیره کرده است، خمس تعلق می گیرد؟	اگر پولی که پدر به اسم فرزند ذخیره کرده است ملک خود اوست و ملک فرزند نیست، پرداخت خمس آن بر عهده پدر است و اگر آن را به فرزند بخشیده است به نظر حضرت امام«رحمه الله» خمس به آن تعلّق نمی گیرد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا به ارث خمس تعلّق می گیرد؟	پرداخت خمس مالی که به ارث رسیده است واجب نیست، مگر اینکه بدانیم مورد تعلّق خمس بوده و خمس آن داده نشده است یا ارثی که گمان آن را نداشته است. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا می توان در منزل کسی که خمس نمی دهد، مهمان شد؟	اگر وارد منزل کسی می شویم که می دانیم خمس آنچه می خواهیم تصرف کنیم، پرداخت نشده است، باید از حاکم شرع برای تصرّف در آن چیزها اجازه بگیریم. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا به پولی که خمس آن داده شده است، خمس تعلّق می گیرد؟	پولی که خمس آن پرداخت شده است، خمس ندارد و اگر از باقیمانده آن سودی حاصل شود و آن سود در یک سال خمسی خرج نشود باید خمس آن را پرداخت. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا می توان با پولی که خمس به آن تعلّق گرفته است لباس خرید و با آن نماز خواند؟	اگر با عین پولی که به آن خمس تعلّق گرفته است لباس خریداری و با آن نماز خوانده شود، نماز باطل است. « بخش پاسخ به سؤالات »
معاشرت با کسی که خمس نمی دهد چه حکمی دارد؟	اگر به خانه کسی می رویم که خمس نمی دهد، در صورتی که ندانیم چیزهایی که در آن تصرّف می کنیم(مانندغذا) مورد تعلّق خمس است یا نیست، تصرّف در آنها اشکالی ندارد، و اگر یقین داریم که به آنها خمس تعلّق گرفته است تنها در صورتی می توانیم در آنها تصرّف کنیم که از مجتهد جامع الشرائط(مانند مرجع تقلید) است برای تصرّف در آنها اذن گرفته باشیم. « بخش پاسخ به سؤالات »
خمس طلا را چگونه باید پرداخت؟	معیار در پرداخت خمس طلا، ارزش آن در زمانی است که خمس به آن تعلق می گیرد(یعنی سر سال خمسی)؛ بنابراین اگر بخواهیم خمس قیمت آن را بپردازیم، باید قیمت زمان تعلّق خمس را معیار قرار دهیم نه قیمت قبل از این زمان را ولی اگر در آن موقع خمس را نپرداختیم و قیمت آن تنزّل کرد باید معیار را قیمت زمانی قرار دهیم که خمس واجب شده است. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا به وجوب خمس در قرآن اشاره شده است؟	اوّلاً: به خمس در قرآن مجید اشاره شده است و به نظر می رسد روایاتی مربوط به خمس مبیّن و مفسّر آیه خمس باشند؛ ثانیاً: به فرض که در قرآن آیه ای درباره خمس نیامده باشد و امام صادق«علیه السلام» بیانگر حکم شرعی خمس باشند، وقتی امامت و عصمت ایشان براساس دلیل و برهان، ثابت باشد، چه فرق می کند که پیامبر حکم شرعی خمس را بیان کند یا امام صادق«علیه السلام»؟. « بخش پاسخ به سؤالات »
منظور از دسگردان در خمس چیست؟	«دستگردان» به این معنا است که مستحقّ خمس، مقدار خمس را از مالک دهنده خمس می گیرد و سپس به عللی آن را به او بر می گرداند؛ مثلاً بنابر احتیاط واجب باید خمس مال خود را به کسی که طلبکار و نیازمند به خمس است و می خواهد طلب خود را بابت خمس حساب کند داد و آن گاه مستحق آن را بابت بدهی خود برگرداند. و یا کسی که مقدار زیادی خمس بدهکار است و چنان فقیر شده که امید به ثروتمند شدن او نمی رود و از طرف دیگر می خواهد مدیون مستحقّان خمس نباشد، اگر مستحق راضی شود که خمس را از او بگیرد و به او ببخشد، اشکالی ندارد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا به مال صغیر خمس تعلّق می گیرد؟	در خمس مربوط به «ارباح مکاسب» سودهایی که اضافه بر مخارج سال و از طریق کسب عاید انسان می شود) در مورد نابالغ، فتوای برخی مراجع تقلید مانند حضرت آیت ا... العظمی گلپایگانی چنین است که خمس به مال غیر بالغ نیز تعلّق می گیرد و بر ولی واجب است آن را از مال خود خارج کند. به نظر حضرت امام«رحمه الله» و آیت اللَّه العظمی اراکی«رحمه الله»، ولی بنابر احتیاط واجب باید خمس را پرداخت کند. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا کسی که نمازها و روزه هایش را به جا می آورد ولی خمس یا زکات نمی دهد کافر است؟ این چگونه با آیه «فَمَن یَعمَل مِثقالَ ذَرّةً خَیراً یَرهُ» سازگار است؟	مؤمنی که نمازها و روزه هایش را به طور صحیح به جا می آورد ولی مثلاً زکات یا خمس نمی دهد، از نظر وظایفی که آنها را به جا آورده استحقاق عقاب ندارد، ولی ندادن خمس و زکات معصیت بزرگی است که باعث استحقاق کیفر است. با این وصف، کلیّت آیه «فَمَن یَعمَل مِثقالَ ذَرَّةً خَیراً یَرهُ» محفوظ است. امّا باید توجّه داشت که با وجود انجام معصیت، کارهای نیک مانند نماز و روزه مورد قبول درگاه الهی واقع نمی شود؛ زیرا شرط قبول اعمال داشتن تقوا است و گناهکار متقی نیست تا اعمال او در درگاه الهی پذیرفته شود. « بخش پاسخ به سؤالات »
ترجمه و تفسیر آیه زیر چیست؟	«وَاعلَموا اَنَّما غَنِمتُم مِن شِیی ءٍ فاِنَّ لِلّهِ خُمسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذی القُربی وَ الیَتامی وَ المَساکینِ وَ ابنِ السَّبیلِ اِن کُنتُم آمَنتُم بِاللّهِ وَ ما اَنزَلَنا عَلی عَبدِنا یَومَ الفُرقانِ یَومَ التَقَی الجَمعانِ وَ اللّهُ عَلی کُلِّ شَیٍ قَدیر(2)». پیش از تفسیر و ترجمه این آیه روشن گردد توجّه به مطالب زیر ضروری است: 1. در کتاب های لغت نوشته اند:«اَلغَنیمَةُ کُلُّ مَظفُورِ به؛ غنیمت، هر چیزی که انسان به دست بیاورد» غنیمت جنگی نیز یکی از این موارد است نه اینکه معنای غنیمت فقط غنیمت جنگی باشد. 2. از روایات استفاده می شود که منظور از«ذی القربی» اوصیای رسول اکرم علی«علیه السلام» و یازده فرزند او، هستند. 3. «ابن السبیل» به کسی گفته می شود که در مسافرت احتیاج به مالی پیدا کند، اگر چه در وطن خود ثروتمند باشد. 4. مطابق بر روایات، منظور از«ایتام»،«مساکین» و «ابن السبیل» در این آیه ایتام، مساکین و ابن السبیل از سادات هستند. 5. مفسّران گفته اند منظور از«یوم الفرقان» و «یوم التقی الجمعان» روز بدر(جنگ بدر) است . اکنون می پردازیم به خلاصه تفسیر و ترجمه این: ترجمه آیه چنین است: بدانید که یک پنجم هر چه به دست می آورید(همه درآمدها) مخصوص خدا، رسول خدا و امامان(:) و یتیمان و فقیران و ابن السبیل(از سادات) است. اگر به خدا و قرآن (آیاتی که در روز بدر نازل شده است) ایمان دارید به این دستور الهی عمل کنید و خمس را به صاحبان آن برسانید. خدا بر همه چیز قدرت دارد. درباره خمس روایات زیادی نقل شده است. فقیهان شیعه با ضمیمه کردن این روایات به این آیه همه احمام خمس را استنباط کرده و در کتاب های فقهی خود آورده اند. با اینکه فلسفه احکام به طور کامل برای بشر معلوم نیست و وضع آنها از سوی خدای حکیم براساس مصالح بشر بوده است، ولی می توان فلسفه تشریع خمس و مسائلی شبیه به آن را تا اندازه ای درک کرد. در هر اجتماعی وجود حکومت عادل، لازم است و اداره حکومت مستلزم مخارجی است که باید توسط مردم تامین شود. یک قسمت از خمس - که در آیه مخصوص خدا، رسول خدا و امامان دانسته شده است - برای تامین چنین مخارجی است. این قسمت از خمس در زمان غیبت باید به نایبان امام زمان داده شود تا برای تبلیغات اسلامی و مصالح مسلمانان مصرف شود. همچنین در هر اجتماعی عدّه ای نیازمندند و سایر افراد باید به فکر آنها باشند اسلام برای رفع نیازمندی های مسلمانان فقیر، زکات و یک قسمت از خمس را مقرّر فرموده است تا از اختلافات طبقاتی کاسته شود و مردم زندگی ساعدتمندانه همه جانبه ای داشته باشند. لازم است که یک موضوع تذکر داده شود: خداوند متعال برای احترام به رسول اکرم«صلی الله علیه وآله» حساب خویشاوندان او را از دیگران جدا کرده و زکات را برای عموم افراد و خمس را برای خویشاوندن آن حضرت قرار داده است؛ البتهّه اگر خویشاوندان رسول اکرم«صلی الله علیه وآله» نیازمند نباشند، این قسمت از خمس نیز در مصالح عمومی مسلمانان مصرف می شود. بنابراین نباید توهّم کرد که تشریع خمس موجب می شود فرزندان رسول اکرم«صلی الله علیه وآله»هیچ گاه در پی کار و فعّالیّت نباشند؛ زیرا اگر کسی - سیّد یا غیر سیّد - بتواند کار کند و از حاصل دسترنج خود، زندگی خود را اداره کند نمی تواند از بیت المال استفاده کند. از مطالب گفته شده چنین نتیجه می گیریم که تشریع زکات و خمس برای اداره امور حکومت اسلامی(حکومت پیامبر و امام) و رفع احتیاج مردم ضعیف است و اگر گاهی کسانی از این احکام سوء استفاده می کنند، ربطی به این قانون دینی ندارد و قانون، کاملاً موافق مصالح جامع وضع شده است. « بخش پاسخ به سؤالات » 2) سوره انفال، آیه 41.
آیا با خمس پرداخت نشده پول یا لباسی را که به انسان بخشیده شده است، پرداخت کرد؟ آیا می توان با چنین لباسی نماز خواند؟	اگر ندانیم، به عین آن، خمس تعلّق گرفته است، لازم نیست خمس آن را بپردازیم. نماز خواندن با چنین لباسی نیز اشکال ندارد. « بخش پاسخ به سؤالات »