نقش عبادات در تربیت / ملحقات مبحث نقش عبادات در تربیت

نوشته شده توسط Super User. ارسال شده در اطاعت و عبادات

پرسش	پاسخ
در حدیثی آمده است: «عبادت دارای هفتاد جزء است که افضل آنها طلب روزی حلال است.» این حدیث چه معنایی دارد؟	در این گونه احادیث باید به چند موضوع توجّه کرد: 1. این اعداد، احتمالاً عدد واقعی نیستند؛ بلکه منظور، کثرت اجزاء است. 2. این احادیث بیانگر مراتب و اهمیّت مورد مذکور در روایت نسبت به دیگر موارد است. بنابراین، می توان گفت از آنجا که تأثیر تربیتی تغذیه حلال در توفیق انجام اعمال و عبادات، بسیار زیاد است و باید جامعه با این ارزش به کارهای مفید و سازنده و مشروع روی آورد، چنین ارزشی به روزی حلال داده شده است. « بخش پاسخ به سؤالات »
چه امری برای انسان از همه چیز مهم تر است؟	مهم ترین چیز برای انسان، انجام وظایف دینی است. انسان باید تمام وظایف دینی خود را انجام دهد به گونه ای که هیچ واجبی ترک و هیچ حرامی انجام نشود. در این راه هر چه فداکاری، بیشتر باشد، توفیق الهی نیز بیشتر خواهد بود. روشن است که این امر بر اساس دیدگاه ما نسبت به انسان است؛ زیرا اگر انسان را موجودی بدانیم که بیش از غریزه نیست، مهم ترین کار او خوردن و خوابیدن و خوش بودن است؛ امّا اگر مهم ترین بُعد انسان را زندگی معنوی وی دانستیم که چنین هم هست، دیگر حتّی امنیّت و رفاه مهم ترین چیز نیست؛ بلکه مهم ترین چیز برداشتن توشه برای آن راه طولانی است، که همانا با انجام وظایف دینی میسّر می باشد. « بخش پاسخ به سؤالات »
تکامل انسان به چیست؟ آیا اگر مثلاً دائماً به عنوان ریاضت روزه بگیریم به روش صحیح عمل کرده ایم؟	انجام وظایف بندگی طبق دستور الهی موجب تقرّب به خدا است. برای تکامل، تنها ریاضت کافی نیست. ریاضتی که منطبق با دستور شرع نباشد موجب تقرّب به خداوند و کمال معنوی نیست؛ از این رو در روزه داری و غیر آن باید به دستورهای جزئی نیز عمل کرد و ذرّه ای از محدوده شرع خارج نشد تا به مرحله عبودیّت کامل رسید. در روش اصیل دینی برای رسیدن به کمال معنوی تقسیم کار صورت گرفته است: 1. هدایت می خواهیم، که کار مربّی است. 2. تفکّر، که کار انسان طالب است. 3. و بلاء، که کار خداست. این بلاء همان تدبیر سازندگی خداوند برای نهایت سیر معنوی است؛ زیرا ریاضت، غرور و توقّع می آورد؛ امّا بلاء انکسار قلبی و ذلّت باطنی ایجاد نموده و موانع و تعلّقها را می شکند. « بخش پاسخ به سؤالات »
اهمّیت روز جمعه در چیست؟	درباره فضیلت و امتیاز شب و روز جمعه مطالب بسیاری در احادیث آمده است از جمله آنکه آفتاب طلوع نکرده بر روزی که بهتر از روز جمعه باشد و خداوند جمعه را از همه روزها برگزیده و روزش را عید گردانده و شب آن را مانند روزش قرار داده است و آنکه جمعه را حقی و حرمتی عظیم هست و نباید آن را نباید ضایع کرد و نسبت به عبادت خداوند در آن روز نباید تقصیر نمود و باید به خداوند در این روز با انجام کارهای شایسته تقرّب جست و گناهان را باید ترک کرد زیرا خداوند در آن ثواب طاعات را افزون می کند و گناهان را محو می سازد و درجات مؤمنان را در دنیا و آخرت بلند می سازد. « بخش پاسخ به سؤالات »
راه های موفقیّت در انجام کارهای خیر و عبادات چیست؟	انسان از غریزه منفعت طلبی برخوردار است و در پی چیزی است که آن را مایه خیر و سعادت خود می داند. اوّلین گام برای موفقیّت در انجام کارهای خیر و عبادات، به دست آوردن معرفت کامل نسبت به نافع بودن آنهاست و اینکه دارای آثار سازنده روانی هستند. پس از آن باید از خداوند طلب توفیق کرد و از او استقامت جست. مرحله سوم، تمرین انجام کارهای خیر و عبادات است. در ابتدا به طور طبیعی با میل لازم همراه نیست و کار با مشقّت انجام می گیرد. تمرین منظّم موجب عادت به انجام امور خیر می شود. بزرگ ترین مانع بر سر راه عبادات و اعمال شایسته، شیطان و نفس امّاره است که آنها را باید از خود دور کرد. « بخش پاسخ به سؤالات »
چگونه می توان با عبادت انس گرفت؟	حقیقت عبادت، یعنی خود را به معبود سپردن، به خواست او تن دادن و رسیدن به جمال و کمال معبود در حدّ قابلیّت. انس، یعنی خو گرفتن با غیر، همراه با آرامش روح، حالت انس زمانی به دست می آید که معرفت صحیح و لازم - بلکه کافی - از موجود مطلوب حاصل شود تا نفس به او ایمان آورد. با توجّه به توضیح این دو مفهوم روشن است که انس با عبادت زمانی حاصل می شود که معرفت صحیح و لازم به اسماء، صفات، کمال و جمال معبود، حاصل شده باشد. هر اندازه این معرفت خاص قوی تر باشد، انس، اطمینان و آرامش روحی قوی تری دست خواهد داد. به عبارت دیگر، برای انس با عبادت، معرفتی لازم است که جان را بشوراند، به گونه ای که جز در گفتگو و راز و نیاز با معبود آرام نگیرد. « بخش پاسخ به سؤالات »
بهترین راه برای نزدیک شدن به خداوند و امامان«علیهم السلام» چیست؟	بهترین راه برای تقرّب به خدا و امامان«علیهم السلام» عمل به دستورات دینی و انجام وظایف بندگی است. هر چه به فرایض دینی بهتر عمل شود و از محّرمات الهی اجتناب شود، بیشتر به خدا، پیامبر و امامان«علیهم السلام» نزدیک می شویم. پس از انجام فرایض، به جا آوردن مستحبّات و ترک مکروهات نیز در این امر مؤثّر است و در این راه دعا و توسّل مستمر به پیامبر و خاندان گرامی وی«علیهم السلام» تأثیر چشمگیری دارد. در بعضی آیات و روایات، مصادیق آشکاری نیز ذکر شده است. مثلاً در قرآن سوره علق، آیه آخر می خوانیم سجده کن و مقرّب شو! یا رسول اکرم«صلی الله علیه وآله» فرموده اند: نزدیک ترین شما به من خوش اخلاق ترین شماست. و یا امام حسن عسگری«علیه السلام» فرموده اند: کسی که علوم ما را به شیعیان جاهل آموزش دهد، «کانَ معنا؛ با ماست»(1). « بخش پاسخ به سؤالات » 1) احتجاج طبرسی، ج اوّل.
آیا در روز جمعه نباید هیچ کاری انجام داد؟	در روایات آمده است که در روز جمعه در پی امور دنیوی نباشیم. در این روز بیشتر وقت را باید در صرف مسائل عبادی و اخروی کرد. البته در قرآن سوره جمعه می خوانیم: بعد از انجام نماز جمعه در جستجوی فضل خداوند برآئید. که رخصت برای کارهای معیشتی است. به هر حال مفهوم این تذکرات این نیست که همه کارها تعطیل شود. بلکه نشانگر یک برنامه منظم است که انسان مؤمن همه اوقات هفته را به مسائل معیشتی اختصاص ندهد و به ابعاد روحی و فکری و معنوی خویش بپردازد. « بخش پاسخ به سؤالات »
برای سحرخیزی چه کنیم؟	سحرخیزی مشکل است، امّا با تصمیم قاطع آسان می شود. اگر مثلاً مسافرتی با دوستان همدل پیش آید و وقت حرکت، سحر باشد، سحرخیزی آسان و حتّی شوق انگیز است. اگر بیندیشیم که سحرخیزی و نمازشب چه موهبت سرشاری است، در این صورت انجام مقدّمات سحرخیزی مانند خواب و بیداریِ سروقت و خواندن آیه آخر سوره کهف و یاری خواستن از خدا را از یاد نخواهیم برد؟ البتّه انجام این کارها در آغاز مقداری سخت است ولی با صرف همّت و گذشت زمان آسان می شود. برای مثال با مراجعه به کتبی که فوائد نماز شب را نوشته است می توان، این تشویق و تحرّک را تمرین نمود. « بخش پاسخ به سؤالات »
اگر خدا به ما احتیاج ندارد پس چرا باید او را عبادت کنیم؟	خداوند از هر نظر بی نیاز است و در او نقص راه ندارد. تمام دستوراتی که در ادیان برای بشر مقرّر شده، براساس مصالح و برای رفع احتیاج های انسان است. عبادت نیز از وظایفی است که نتیجه آن عاید خود انسان می شود. عبادت علاوه بر آن که سپاسگزاری مُنْعِم است - و به حکم عقل لازم است -، آثار بسیاری نیز برای خود انسان دارد: عبادت مایه آرامش روح و رسیدن به اوج کمال و دوری از کارهای زشت است. تمام شرایط عبادت برای آن است که نتایج مطلوب آنها به نحو کامل به دست آید. چنانکه هنگامی که پاسخ امتحان را برای معلّم خویش می دهیم، ارتقاء علمی و دیگر فواید برای شاگرد است. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا تحمّل عبادت های طاقت فرسا موجب اذیّت جسم نیست؟	نباید تنها نیازهای جسمی انسان را در نظر گرفت، بُعد روحی و معنوی انسان مهم تر است. انجام عبادت خدا که بدن در آن نقش دارد به سود انسان است نه به زیان او تا انجام آن ظلم محسوب شود. برخی که با انجام ریاضت های غیر شرعی جسم خود را آزار می دهند، ظلم می کنند. عمل این گروه محکوم است. در قرآن می خوانیم: «مَنْ عمل صالحاً فَلا نفسهم لمهِدون(2)؛ کسانی که عمل صالح انجام می دهند، برای خویش و به سود خویش تمهید و آماده سازی می کنند». که عبادت یکی از تصادیق بارز عمل صالح است. در ضمن هر کاری با عشق و ایمان آسان می شود. و عبادت برای جاهل ممکن است اذیّت داشته باشد. بگذریم که عبادات اسلامی در نهایت آسانی و رُخصَت است. « بخش پاسخ به سؤالات » 2) سوره روم، آیه 46.
آیا نماز و روزه زمان ما همان نماز و روزه زمان پیامبر است؟	نماز و روزه ای که ما به آن مکلّفیم، همان نماز و روزه ای است که پیامبر اسلام آن را از سوی خدا آورده و یا به اذن خدا تشریع فرموده است و امامان معصوم«علیهم السلام» نیز آن را بیان کرده اند و مراجع تقلید با استفاده از روایات، احکام آنها را در رساله های عملیّه خویش باز گفته اند. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا نماز و روزه خدمت به خلق است؟	نماز و روزه عبادت خدا است و عنوان خدمت به خلق را ندارند. برخی فرایض عبادی جنبه فردی دارند؛ مانند نماز و روزه و برخی جنبه اجتماعی دارند؛ مانند خمس و زکات و انفاق مالی در راه خدا. این عبادات خدمت به خلق نیز محسوب می شوند. بر نماز و روزه نیز آثار اجتماعی مترتّب می شود؛ مثلاً ایمان انسان افزون و باعث خدمت بیشتر به خلق می شود. در روزه نیز احساس گرسنگی می کنیم و به یاد تهیدستان و گرسنگان می افتیم و انگیزه انفاق مال در ما به وجود می آید. « بخش پاسخ به سؤالات »
تعظیم برای غیر خداوند چه حکمی دارد؟	عبادت و پرستش تعظیمی است که اختصاص به خدا دارد و اگر برای غیرخدا انجام گیرد، شرک است. ولی تعظیمی که به عنوان عبادت نباشد برای غیرخدا بی اشکال است. ما در برابر پیامبر و امامان«علیهم السلام» تعظیم می کنیم؛ این تعظیم نشانه احترام و توسّل به آنان است و شرک نیست. « بخش پاسخ به سؤالات »
اگر عبادت اجباری نیست، چرا خدا در قرآن می فرماید: «مرا عبادت کنید»؟	«بنده خدا» بودن انسان ممکن است دارای یکی از این دو معنی باشد: 1. از این جهت که هستی انسان از آن خدا است و انسان از خود هیچ ندارد. همان گونه که هستی انسان متعلّق به خدا است، در ادامه هستی خود نیز وابسته به خداست و اگر افاضه الهی لحظه ای قطع شود، معدوم خواهد شد. خداوند انسان را آفریده است تا به او سود برساند و از طریق مکلّف ساختن او به عبادت، او را به کمال برساند تا شایسته دریافت عالی ترین مواهب شود. 2. «بنده خدا» در معنای دیگر خود کسی است که کاملاً به دستورات الهی عمل می کند. بنابراین عبادت خدا اجباری نیست؛ یعنی انسان به اختیار خود و براساس درک لزوم انجام وظیفه، خدا را عبادت می کند. خداوند به عبادت امر کرده است؛ زیرا انسان از این رهگذر کامل می شود و این به مقتضای رحمت گسترده خداوند است. به هر صورت امر خداوند، نفی اختیار آدمی نیست و دلیل آن، این همه انسان نافرمان است. پس امر او رهنمود به راه تعالی آدمی است. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا می توان به جهت امر مهمّی، عبادتی را ترک کرد؟	چند برابر بودن ثواب یک عمل نسبت به عبادت، دلیل به جا آوردن آن عمل و صرفنظر کردن از عبادت نیست؛ زیرا واجب الهی را باید به جا آورد و ترک آن مستلزم استحقاق کیفر است، ولی اگر در کنار انجام واجب، آن عملِ دارای ثواب بسیار را نیز به جا آوردیم، خداوند چند برابرِ ثواب آن واجب عطا می کند. اساساً قبول هر عبادت مشروط به داشتن تقوا است. کسی که واجب را ترک می کند، دارای تقوا نیست، بنابراین، عمل از نظر پاداش اخروی از کم ترین ارزش نیز برخوردار نیست. البته لازم به ذکر است یک استثناء هست و آن مورد به عنوان اضطرار در فقه نام برده شده. چنانکه نماز وقت کمی دارد و قضا می شود، امّا جان خودش نیز در خطر است و باید خود را نجات داد و نماز را قضا نمود. یا عنوانی به نام تزاهم دو عمل داریم که باید به اصول فقه مراجعه نمود. « بخش پاسخ به سؤالات »
خداوند را چگونه پرستش کنیم؟	پرستش خداوند تنها با عمل به دستورات اوست، نخست باید دستورات دینی را آموخت و آن گاه تلاش کرد تا به دستورات دینی عمل شود؛ مثلاً یکی از مهم ترین دستورات دینی نماز است. پرستشگر واقعیِ خدا باید به نماز اهمّیّت دهد و تمام اجزا و شرایط آن را کاملاً انجام دهد. همچنین است فرایض دیگر. بعضی از عبادات مثل نماز شب و ذکر دائم در قرآن مورد تأکید خداوند و راه هموار پرستش اعلام شده. و بعضی از کارها که ظاهر عبادی ندارند امّا مورد خشنودی شدید خداوند هستند می توانند از شاخه های پرستش محسوب شوند، مثل قضای حاجت مؤمن یا امر به معروف و نهی از منکر و... . « بخش پاسخ به سؤالات »
راه های برآورده شدن حاجات چیست؟	برآورده شدن حاجات اسبابی عادّی دارد که باید از رهگذر آنها حاجات خود را برآورد. نیز باید دانست که خداوند مسبّب الاسباب است و تأثیر اسباب اگر از او است. باید برآورده شدن حاجات را از خدا خواست. دعا دیگر خالصانه باشد در برآورده شدن حاجت مؤثّر است. در کتاب های دعا مانند مفاتیح الجنان دعاها و نمازهای بسیاری برای برآورده شدن حاجات ذکر شده است. توسّل به پیامبر و امامان«علیهم السلام» و دیگر اولیای خدا نیز برای برآورده شدن حاجات مؤثّر است. « بخش پاسخ به سؤالات »
ریشه عبادت چیست؟	عبادت به معنای بندگی و اطاعت از اوست؛ به عبارت دیگر عبادت همان وابستگی خالص ارادی در عمل و اندیشه به خدا است که ریشه در وجود انسان دارد. اگر انسان ها در نظام دین مکلّفند به اطاعت و تسلیم محض در برابر او هستند، به این دلیل است که وجود در نظام تکوین وابستگی مطلق به خدا دارد خدا آفریدگار انسان و روزی ده اوست و بقا و کمال انسانی وابسته به اوست. پس انسان باید در علم و اندیشه به خدا وابسته باشد، نه به غیر او؛ زیرا وابستگی به غیر او به معنای ناهماهنگی بین اراده انسان و واقعیّت وجودی او است. مطلب دیگر این که انسان به هستی مطلق(خداوند متعال) گرایش ذاتی دارد. اقتضای چنین گرایشی این است که در اراده با آن هماهنگ شود و در عمل و اندیشه از آن تخلف نکند. عبادت در مقام اراده همان هماهنگی با واقعیّت ذاتی انسان است. « بخش پاسخ به سؤالات »
چرا وقتی ارتباط انسان با خدا برقرار شد انسان خودش را به آن مبداء بزرگ جهان نزدیک احساس می کند و برعکس؟	آن طور که در قرآن کریم آمده است خداوند به ما نزدیک تر از خود ماست و چنین تعبیر شده است که ما از رگ گردن به شما نزدیکتریم(3). بنابراین او از ما دور نشده بلکه اعمال ناپسند و نافرمانی ها چنان ما را در حجاب فرو می برند و غباری برمی انگیزند که ما او را احساس نمی کنیم. چون قلب و روح ما مثل آیینه است هر چه آنرا پاک تر کنیم(تزکیه) خداوند بهتر جلوه می کند و برعکس. و طبیعی است همانطور که مادر و پدر، فرزند مطیع را بیشتر مورد رحمت و توجّه قرار می دهند، با اطاعت دستورات خدا، بیشتر مورد توجّه نور رحمت و جمال و جلال او می شویم. بیهوده نیست که در دعاها، از گناهان تعبیر به چرک شده. این چرک ها مانعی هستند منافذ ادراکی ما را می بندد و از احساس قرب محروم می شویم. ولی باید بدانیم که در دیدگاه توحیدی اسلام، همه و از جمله ما انسان ها فقیر و محتاج هستیم و خداوند غنی و بی نیاز است و به فرموده علی«علیه السلام» نزدیک شدن خداوند به ما به مفهوم ممازجت و ترکیب نیست(4). « بخش پاسخ به سؤالات » 3) سوره ق، آیه 16. 4) نهج البلاغه.