ثواب و عقاب

نوشته شده توسط Super User. ارسال شده در اطاعت و عبادات

پرسش	پاسخ
اگر کسی عملی را انجام دهد که - مطابق نقل برخی احادیث - مثلاً ثواب حجّ یا جهاد را دارد، آیا حجّ یا جهاد از او ساقط می شود؟	عمل واجب را باید انجام داد. ترک واجب موجب استحقاق کیفر الهی است. خداوند برای تقوا پیشگان اعمالی را موجب ثواب قرار داده است، ولی انجام این اعمال جای واجبات را نمی گیرد. « بخش پاسخ به سؤالات »
درباره ثواب ذکر «بسم اللَّه» توضیح دهید؟	در تفسیر برهان(1) از ابن مسعود از پیامبر اکرم«صلی الله علیه وآله» چنین روایت شده است: «هر کس بگوید بسم اللَّه الرحمن الرحیم خداوند به ازای هر حرف آن چهار هزار حسنه برای او می نویسند، چهار هزار گناه محو می کند و چهار هزار درجه اول را افزون می کند». در همین کتاب از امام هشتم«علیه السلام» چنین روایت شده است: «بسم اللَّه الرحمن الرحیم به اسم اعظم خداوند نزدیک تر است از سیاهی چشم به سفیدی آن». نیز در همین کتاب از تفسیر امام حسن عسگری«علیه السلام» از علی«علیه السلام» از پیامبر بزرگوار روایت شده که آن حضرت از خدای تبارک و تعالی چنین نقل فرموده: «هر کار دارای اهمّیّت که اسم خدا در آن ذکر نشود، ناقص خواهد بود». در دنباله حدیث آمده است که عبداللَّه بن یحیی از امیرالمؤمنین سؤال کرد: «تفسیر بسم اللَّه الرحمن الرحیم چیست»، حضرت فرمود: «وقتی بنده خدا می خواهد چیزی بخواند یا عملی انجام دهد با گفتن بسم اللَّه الرحمن الرحیم آن عمل را انجام می دهد؛ پس هر کاری که آن را با بسم اللَّه آغاز کند خداوند در آن کار به او برکت می دهد». « بخش پاسخ به سؤالات » 1) ج 1، ص 43.
کسی که در میزان اعمال، کارهای خوب و بدش مساوی می باشد، در جهان آخرت چه عاقبتی خواهد داشت؟	جواب این پرسش در آیه 102 سوره توبه آمده است. «و آخرون اعترفوا بذنوبهم خلطوا عملاً صالحاً و آخر سیّیاً عسی الله ان یتوب علیهم ان الله غفور رحیم؛و دیگرانی که اعتراف به گناهان خویش کرده و عمل صالح و بد را آمیخته اند، امید است که خداوند توبه آنان را بپذیرد، همانا خداوند بخشنده مهربان است». علّامه طباطبائی«رحمه الله» در تفسیر المیزان می فرماید: این موردی است که یک کار نیک می کنند و یک کار بد. اینها بین ترس و امید هستند. امّا ادامه آیه نشان می دهد که راه امید هموارتر است؛ چون آیه می فرماید: «ان الله غفور رحیم». « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا مخالفت با اوامر ارشادی موجب عقاب خواهد شد؟	آنچه موجب استحقاق کیفر می شود و با عصمت منافات دارد، مخالفت امر و نهی مولا است. مخالفت امر یا نهی ارشادی ممکن است خطرهای سهمگین به دنبال بیاورد، ولی آثار مخالفت امر و نهی مولوی را ندارد؛ مثلاً اگر پزشک به بیمار بگوید؛ فلان دارو را بخور یا فلان غذا را نخور، امر و نهی او ارشادی است، ولی مخالفت با این امر و نهی ارشادی ممکن است جان انسان را به خطر بیندازد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا اختلاف زمینه های جُرم باعث اختلاف کیفر در آخرت می شود؟	تردیدی نیست که اختلاف زمینه در افراد در اندازه استحقاق ثواب و کیفر اثر می گذارد؛ مثلاً طاعت و عبادت فرزند غیرمشروع - که زمینه انجام گناه در او بیشتر است - مستلزم سختی بیشتری است؛ زیرا کشش او به گناه افزون تر است؛ دوری گزیدن چنین شخصی از گناه با افراد دیگر که گناه را به آسانی ترک می کند، از لحاظ ثواب یکسان نیست و بنابر این در صورت انجام گناه در استحقاق کیفر نیز تفاوت دارند. خداوند متعال که دارای علم غیرمحدود است، اقتضای زمینه ها و اندازه استحقاق افراد را می داند و بر همان اساس به آنان پاداش و کیفر خواهد داد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا شغل پزشکی و مهندسی نیز دارای ثواب است؟	شغل هایی مانند پزشکی و مهندسی و امثال آنها که ابزار خدمت به دیگران است در صورتی که اشتغال به آنها برای خدا باشد، پاداش و سعادت اخروی را به دنبال دارد. ملاک، انگیزه است. اگر عمل خدایی باشد، عبادت است وگرنه حتّی خدماتی که برای رضای خداوند هم نباشد در این دنیا بی اجر و مزد نخواهد بود که خداوند می فرماید: «انّا لانضیع اجرَ مَن اَحَسن عملاً(2)؛ ما پاداش نیکوکار را تباه نمی کنیم». « بخش پاسخ به سؤالات » 2) سوره کهف، آیه 30.
آیا در آخرت هم می توان کاری کرد که باعث بخشش گناهان شود؟	در این جهان می توان گناهان را جبران کرد، ولی پس از رخت بر بستن از این جهان نمی توان در آن جهان کاری کرد که باعث جبران اعمال گذشته باشد. اگر کسی مشمول آمرزش خداوند قرار بگیرد، شایستگی آن را قبلاً در دنیا و به وسیله ایمان تحصیل کرده است. در حدیثی از علی«علیه السلام» می خوانیم: امروز روز عملی و فردا(آخرت) روز محاسبه است. « بخش پاسخ به سؤالات »
اگر شخصی بدون علم به حرمت کاری آن را به امید رحمت الهی انجام دهد، آیا مشمول رحمت خدا می شود؟	اگر کسی کاری را به خیال آنکه واجب است به امید ثواب انجام دهد در واقع حرام باشد، -چنان که برخی محقّقان فرموده اند - خداوند ثواب انقیاد و فرمانبری را به وی عنایت می فرماید. چنین شخصی از عقاب آن کار مصون خواهد بود؛ زیرا به حرام بودن آن علم نداشته است. « بخش پاسخ به سؤالات »
اگر تمام قاتلان مجرمی که جرمشان اثبات شده توبه کنند، آیا در جهان آخرت عذاب خواهند شد؟	خداوند با رحمت بی پایان خود راه بازگشت را برای انسان - هر چند جرمی سنگین داشته باشد - باز گذاشته و یأس از رحمت خود را از گناهان کبیره برشمرده است. در این باره باید به چند نکته توجّه داشت: همه توفیق توبه نمی یابند. روح کسانی که مرتکب جرم های سنگین شده اند چنان آلوده و تباه شده که کمتر توفیق بازگشت می یابند. از شرایط توبه یکی این است که حقوق مردم به آنان بازگشت داده شود. «حقّ النّاس» چیزی نیست که خداوند از آن بگذرد. با این وجود خداوند از کسانی که حقوق بسیاری از مردم را از بین برده اند نخواهد گذشت مگر اینکه این حقوق را ادا نمایند. پس قاتل هم با توبه بخشیده می شود. امّا حق قصاص باقی می ماند. یک استثناء هم هست و آن در جایی است که شخصی مؤمنی را به خاطر ایمانش بکشد بخشیده نمی شود. « بخش پاسخ به سؤالات »
خداوند دوست دارد بندگانش به درگاه او تضرّع و ناله کنند. آیا این رفتار مانند شیوه ستمگران نیست که دوست دارند مردم مظلوم به آنها التماس کنند و آنها لذّت ببرند؟	خضوع در برابر خدا نشانگر کمال وجودی انسان است. خداوند دوست دارد انسان ها به درگاهش تضرّع کنند؛ چون دعا و تضرّع، عبادت و موجب کمال است. این انسان است که از عبادت سود می برد و خداوند بی نیاز از عبادت بشر است. خداوند همچنین از انحراف انسان و قدم نهادن در طریق گمراهی به خشم می آید و اگر بنده توبه کند شاد می شود. البتّه شادی و خشم خداوند به گونه انسان ها نیست. در حدیثی آمده که: «ناله گناهکار در نزد خدا از تسبیح تسبیح گران محبوب تر است». خداوند انسان ها را دوست دارد و بر همین اساس آنان را آفریده است. هیچ کس در دوستی به پایه خداوند نمی رسد؛ اوست که نعمت دوست داشتن را به موجودات عطا کرده است. بنابراین لذّت خداوند از تضرع بندگان به این دلیل است که بنده به کمال توجّه کرده است، نه به این دلیل که(نعوذباللَّه) خداوند ظالم باشد و از ناله مظلوم و درد او لذّت ببرد. در هر حال در مباحث کلام و خداشناسی شادی و خشم خداوند، به معنای انسانی آن که دگرگونی هست، نمی باشد. بلکه شادی او مساوی با ثواب و پاداش او و خشم او مساوی با عقاب و جزاء می باشد. « بخش پاسخ به سؤالات »
ثواب صلوات چیست؟	در حدیثی از امام صادق«علیه السلام» روایت شده است که وقتی از پیامبر یاد می شود، بر او بسیار صلوات بفرستید. خداوند در هزار صف از فرشتگان هزار صلوات بر او می فرستد و چیزی از آنچه خدا آفریده باقی نمی ماند مگر آنکه بر این بنده صلوات بفرستند. خدا و ملائکه نیز بر او درود فرستاده اند و از این فضیلت کسی رو نمی گرداند مگر نادان یا مغرور. از نظر آثار و ثواب صلوات، در احادیث، یکی از سنگین ترین اعمال، روز قیامت، صلوات برشمرده شده و برای نتایج آن همین بس که حضرت رضا«علیه السلام» فرمودند: هر که نتواند کاری کند که گناهانش را محو سازد بسیار بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد، زیرا صلوات گناهان را سخت درهم می کوبد. نفاق را از دل می برد، هنگامی که با صدای بلند فرستاده شود و باعث استجابت دعا می شود(3). « بخش پاسخ به سؤالات » 3) معارف و معاریف، سیدمصطفی دشتی، ج 6، صص 719 - 721.
آیا عمل کردن به اوامر و نواهی خداوند فقط اجر اخروی دارد؟	عمل به دستورات خداوند تنها دارای پاداش اخروی نیست، انجام بسیاری از اعمال صالح در بهبود معیشت و توسعه رزق و رفاه زندگی دنیوی مؤثّر است که در کتاب های ادعیه و حدیث بیان شده است. بسیاری از دعاها و نمازهای مستحب در همین زندگی دنیا آثاری دارد که با انجام آنها امید دستیابی به این آثار وجود دارد. این مطلب با صراحت در قرآن بازگو شده است. «لِلّذین أَحسنوا فی هذه الدُنیا حسنةً(4)؛ برای کسانی که در این دنیا نیکی می کنند پاداش نیک خواهد بود». این موضوع همان بازتاب عمل انسان است که هرگز فانی نمی شود. « بخش پاسخ به سؤالات » 4) سوره نحل، آیه 30.