درخت ممنوعه

پرسشپاسخ
چرا در قرآن کریم، خداوند به حضرت آدم و حوا می گوید به درخت ممنوعه نزدیک نشوند؟ آیا تعبیر نزدیک نشدن حکمتی دارد؟احتمالاً منظور از نزدیک نشدن به درخت، نخوردن ثمره آن باشد و تعبیر «نزدیک نشوید» برای تأکید و شدّت نهی از خوردن ثمره درخت باشد. و از همین روست که در قرآن کریم آمده است: «فلما ذاقا الشجرة بدت لهما سؤ آتهما؛ هنگامی که از ثمره آن درخت خوردند عورتهایشان آشکار گشت و نتیجه عمل خود را دیدند»(1).
بنابراین، مخالفت کردن با امر خداوند، با خوردن ثمره درخت صورت گرفته و در واقع از خوردن ثمره نهی شده است(2).

« بخش پاسخ به سؤالات »
1) سوره اعراف، آیه 24.
2) المیزان، ج 1، ص 130.
درختی که حضرت آدم«علیه السلام» از میوه آن مسخ شد چه درختی بوده است؟در آیات قرآن مجید بیان نشده است، درختی که حضرت آدم به آن نزدیک شد و از میوه آن استفاده کرد چه درختی بوده است. گندم بوده یا غیر آن. در مورد این درخت، روایتی از حضرت رضا«علیه السلام» وارد شده که: «شخصی از آن حضرت پرسید: درختی که حضرت آدم«علیه السلام» از آن خورد چه درختی بوده است؟ برخی می گویند: گندم و برخی انگور و برخی دیگر غیر از آن. امام در پاسخ فرمود: گفته همه حق است. سائل از وی توضیح خواست. حضرت فرمود: درخت های بهشت مانند درخت های دنیا نیست که یک میوه بیشتر ندهد. ممکن است یک درخت میوه های مختلفی دهد».

« بخش پاسخ به سؤالات »
علّت خروج آدم«علیه السلام» و حوا از بهشت چه بود؟علّتی که در قرآن کریم ذکر شده، همان خوردن از درخت نهی شده، بوده است(3). آنجا که می فرماید: «و لا تقرباً هذه الشّجره؛ به این درخت نزدیک نشوید»(4). می فرماید: «فاکلا منها فبدت لهما سواتهما؛ از آن درخت خوردند...» این دو آیه قرآن، صراحت دارند بر اینکه علّت خروج آنان از بهشت خوردن از درخت مورد نهی بوده است.

« بخش پاسخ به سؤالات »
3) سوره بقره، آیه 25.
4) سوره طه، آیه 121.
آیا درختی که انسان از آن منع شد درخت علم و معرفت بود؟اینکه شجره ممنوعه، درخت علم و معرفت باشد، از مسائلی است که از کتاب های تحریف شده تورات و اناجیل ریشه گرفته است. چگونه ممکن است خدایی که به حضرت آدم تعلیم اسماء کرده و وی را از حقایق هستی، آگاه نموده است، از شجره علم و معرفت وی را منع کند.

« بخش پاسخ به سؤالات »
در برخی از احادیث آمده است که حوا، حضرت آدم«علیه السلام» را وسوسه کرد تا آدم و حوا به درخت ممنوعه نزدیک شدند؛ در حالی که در آیات قرآن آمده که شیطان آن دو را وسوسه کرد؛ آیا این دو مطلب با یکدیگر منافات دارد؟آنچه قرآن راجع به این موضوع می فرماید با آنچه در احادیث آمده، منافات ندارد. زیرا از آیه کریمه درمی یابیم که شیطان، حضرت آدم و حوّا را وسوسه کرد و از آن حدیث استفاده می شود که حوّا در انجام آن وسوسه نقش داشت.
ممکن است جمع آنها به این صورت باشد که شیطان نخست نزد حوا آمده و او را وسوسه کرده است، آنگاه در حضرت آدم اثر گذاشته باشد.

« بخش پاسخ به سؤالات »
درختی که شیطان آدم را به خوردن آن واداشت، چه درختی بود؟درختی که حضرت آدم«علیه السلام» از آن خورد در پاره ای روایات آمده که گندم بوده و در پاره ای دیگر از روایات درخت دیگر را نام برده است؛ ولی ممکن است بین آنها جمع کرد. بدین ترتیب که چون آن درخت بهشتی بود ممکن است میوه های متعددی از آن گرفته می شده است.

« بخش پاسخ به سؤالات »
چرا خدا حضرت آدم«علیه السلام» را از بهشت بیرون کرد؟علّت بیرون راندن حضرت آدم از بهشت، نزدیک شدن به درخت ممنوعه و خوردن میوه آن بود. و آن درخت در برخی روایات گندم و در برخی دیگر درخت انگور، ذکر گشته است. و این دو با یکدیگر منافاتی ندارد و طبق برخی روایات، آن درخت از درختان بهشتی و دارای انواع مختلفی از میوه ها بوده است.

« بخش پاسخ به سؤالات »
چرا آدم و حوا از خوردن میوه درخت مخصوص نهی شدند به عبارت دیگر علّت ممانعت چه بود؟امر و نهی بر دو گونه است: گاهی امر و نهی به خاطر مصلحت و یا مفسده ای است که در مأمور به و منهی عنه وجود دارد. انگیزه امر و نهی در این صورت رسیدن به مصلحت مأمور به و یادآوری مفسده منهی عنه است. امر و نهی که این گونه صورت می گیرد، آن را مولوی می گویند. قسم دوم این است که انگیزه در امر و نهی ارشاد است. در این گونه امر و نهی، خطاب مولوی در کار نیست و از این رو مخالفت با چنین امر یا نهیی عصیان شمرده نمی شود. و در مورد نهی آدم از خوردن میوه درخت مخصوص نظر محققان این است که این نهی ارشادی بوده و انگیزه آن هشدار دادن آدم نسبت به زیان هایی بوده که بر مخالفت خداوند و پیروی از وسوسه شیطان مترتب بوده است.
خاصیّت مخالفت ارشاد مذکور بیرون رفتن از بهشت و افتادن در رنج و مشقّت زندگی مادّی بود. از این رو هنگامی که آدم از میوه درخت مذکور خورد، از بهشت بیرون رانده شده به زمین آمد و به ویرانه زندگی مادّی افتاد.

« بخش پاسخ به سؤالات »
حضرت آدم و حوا فریب شیطان را خوردند و از بهشت بیرون رانده شدند، گناه ما چیست که از بهشت رانده شده ایم؟اولاً حضرت آدم و حوا مرتکب گناه نشدند و نزدیک شدن آنان به آن درخت، حکم ترک اولی داشت(یعنی اگر نمی کردند بهتر بود).
ثانیاً فرزندان وی به بهشت نرفته بودند تا از بهشت رانده شده باشند و سکنی دادن حضرت آدم به بهشت می تواند نمودار وضع فرزندان وی نیز باشد که اگر آنان طبق رضای خداوند عمل کنند و خواسته خدا را در نظر بگیرند، همواره از نعمت ابدی خداوند عمل کنند و خواسته خدا را در نظر بگیرند، همواره از نعمت ابدی خداوند، متنعم خواهند بود و چنانچه طبق تمایلات خویش رفتار کنند و فریب شیطان را بخورند، خداوند آنان را از رحمت خویش دور و به رنج و مشقّت و هلاکت گرفتار می سازد.
بنابراین؛ فرزندان آدم در این جهان نیز چنین هستند. اگر به خدا ایمان آورده به دستورات خداوند عمل کنند، به بهشت جاودان راه خواهند یافت و اگر عصیان و سرکشی کنند، خداوند آنها را از رحمت خویش مطرود ساخته، گرفتار کیفر و عقوبت خواهند شد.

« بخش پاسخ به سؤالات »

logo new موسسه در راه حق، نشر و ترویج معارف اسلامی