اوصاف قیامت

نوشته شده توسط Super User. ارسال شده در قیامت

پرسش	پاسخ
آیا در قیامت، اقوام و خویشان خود را می توان دید، یا نه؟	قرآن مجید می فرماید: «یوم یفرالمرء من اخیه و امه ابیه و صاحبته و بنیه(1)؛ روزی که انسان از برادر و مادر و پدر و زن و فرزندانش می گریزد» و هر کسی در آن روز آن قدر گرفتاری دارد که وی را از اشتغال به کارهای دیگر [مانند ملاقات با اقوام و خویشان ]باز می دارد. « بخش پاسخ به سؤالات » 1) سوره عبس، آیه 34.
آیا با دانش امروز می توان هنگام قیامت را پیش بینی کرد؟	علم به هنگام وقوع قیامت تنها نزد خداوند متعال است، و قرآن نیز نشانه هایش را بیان کرده است. آنچه دانشمندان درباره پایان انرژی خورشید می گویند، حدس و گمان است، نه علم. افزون بر این، نشانه قیامت تنها پایان نور خورشید نیست، بلکه نشانه هایی بسیار دیگر نیز هست که از بشر پنهان است. به هر حال، هنگام رویدادِ قیامت را به طور دقیق و یقین تنها خداوند می داند و آنچه دیگران می گویند، حدس و گمان و تخیّل است. « بخش پاسخ به سؤالات »
نامها و اوصاف قیامت کدام است؟	1. «یوم یَنظر المَراء ماقَدَّمَتْ یَداه؛ روزی که انسان به کارهای از پیش فرستاده اش می نگرد(2)»؛ 2. «یَوم تُبْلی السرائِر؛ روزی که پرده ها کنار می رود و اسرار فاش می شود(3)»؛ 3. «یوم یکون الناسُ کالفَراش المَبْعوث؛ روزی که مردم همانند پروانه های پراکنده مبهوتند(4)»؛ 4. «یَوم المَوعُود؛ روزه موعد(5)»؛ 5. «یَوم یَفِرُّ المرء مِن اَخیه و اُمّهِ وَاَبیه؛ روزی که انسان از برادر و مادر و پدرش می گریزد(6)»؛ 6. «یوم الفَصْل؛ روز جدایی(7)»؛ 7. «یَوم لایَنْطِقون؛ روزی که کس سخن نمی گوید(8)»؛ 8. «یوم عَسیر علی الکافرین غیر یسیر؛ روز بسیار سخت و دردناک برای کافران نه آسان(9)»؛ 9. «یوم یَخیرجُونُ مِن الاَجداث سِراعاً؛ روزی که مردم از گور شتابان بیرون می آیند(10)»؛ 10. «یَومُ التغابُن؛ روزی که مردم در می یابند که در دنیا باخته اند(11)»؛ 11. «یَوم لاتملک نفسٌ لنفْس شَیئاً؛ روزی که هیچ کس مالک چیزی نیست(12)»؛ 12. «یوم لایُخْزی اللَّهُ النَّبی والذین آمنوا معه؛ روزی که خداوند پیامبر و مؤمنان را خوار نمی کند(13)»؛ 13. «یَوم الجَمع؛ روزی که مردمان گرد می آیند(14)»؛ 14. «یَوم تَری المؤمنین و المؤمنات یَسمی نورهم بین اَیْدیهم؛ روزی که زنان و مردان با ایمان برای اعمال شایسته شان با نور خویش که در پیش آنان است، حرکت می کنند(15)»؛ 15. «یوم معلوم؛ روزی که قطعی و حتمی است(16)»؛ 16. «یَوم یُدَعّون اِلی نارِجَهنّم دَعّا؛ روزی که تکذیب کنندگان معاد با شدّت و عنف به دوزخ پرتاب می شوند(17)»؛ 17. «یَوم الخروج؛ روزی که از گورها بیرون می آیند قبر(18)»؛ 18. «یَوم یسمعون الصحیة؛ روزی که فریاد رستاخیز را می شنوند(19)»؛ 19. «یَوم الخلود؛ روز جاودانگی(20)»؛ 20. «یَوم الوعید؛ روز تهدید(21)»؛ 21. «یوم عظیم؛ روز بسیار بزرگ(22)»؛ 22. «یوم الیم؛ روز بسیار دردناک(23)»؛ 23. «یوم التَنّارِ؛ روزی که مردم یکدیگر را می خوانند(24)»؛ 24. «یوم الحساب؛ روزی که به حسابها می رسند(25)»؛ 25. «یَوم التَّلاق؛ روز ملاقات(26)»؛ 26. «یَوم الافة؛ روزی که نزدیک است(27)»؛ 27. «یَوم الحَسَرة؛ روزی که حسرت ها دارد(28)»؛ 28. «یوم یَقوم الاشهاد؛ روزی که گواهان برای گواهی بر می خیزند(29)»؛ 29. «یوم لابیع فیه و لاخُلَّه؛ روزی که داد و ستدها و روابط سودی ندارد(30)»؛ 30. «یَوْمَ تبیضُّ وجوه و تَسودّ وجوه؛ روزی که چهره هایی سپید و چهره هایی سیاه گردد(31)»؛ آنچه گذشت، دسته ای از نامهای قیامت است که با کلمه «یوم» آغاز می شود.(32) « بخش پاسخ به سؤالات » 2) سوره نباء، آیه 40. 3) سوره طارق، آیه 9. 4) سوره قارعه، آیه 4. 5) سوره بروج، آیه 2. 6) سوره عبسن، آیه 34. 7) سوره مرسلات، آیه 13. 8) سوره مرسلات، آیه 35. 9) سوره مدثر، آیه 9. 10) سوره معارج، آیه 43. 11) سوره تغابن، آیه 9. 12) سوره انفطار، آیه 19. 13) سوره تحریم، آیه 8. 14) سوره تغابن، آیه 9. 15) سوره حدید، آیه 12. 16) سوره واقعه، آیه 50. 17) سوره طور، آیه 13. 18) سوره ق، آیه 42. 19) سوره ق، آیه 20. 20) سوره ق، آیه 34. 21) سوره ق، آیه 20. 22) سوره احقاف، آیه 21. 23) سوره زخرف، آیه 65. 24) سوره غافر، آیه 32. 25) سوره غافر، آیه 27. 26) سوره غافر، آیه 15. 27) سوره غافر، آیه 18. 28) سوره مریم، آیه 39. 29) سوره غافر، آیه 51. 30) سوره بقره، آیه 254. 31) سوره آل عمران، آیه 106. 32) برای آگاهی بیشتر بنگرید به: کاشانی، محسن، المحجةالبیضاء، ج 8، ص 331.
نشانه های رویداد قیامت چیست؟	از ده ها آیه قرآن درمی یابیم که در آغاز قیامت نظام هستی به هم می خورد. در آیات قرآن بقای آفرینش آسمانها و زمین مدّتی معیّن دارد آن جا که می فرماید: «ما خَلَقْنا السَّمواتِ وَالارضَ وَ ما بَیْنَهما اِلّابالحَقِّ وَاَجلٍ مُسَّمیً(33)؛ ما آسمانها و زمین را نیافریدیم، مگر براساس حق و برای مدّتی معیّن.» در آن روز، بساط آسمان درهم می پیچد و در زمین رویدادهایی بنیادین پدید می آید. زمین و آسمان و بلکه خورشید و ماه و دیگر کرات جاودانگی ندارند و حرکت و نظام آنها تا مدّتی معیّن است که پس از پایان، دیگر بساطشان برچیده می شود. وضع آسمان ها: قرآن درباره آسمانها می فرماید: «سَبْعاً شداداً(34)؛ ما هفت آسمان محکم بنا کردیم.» آسمانهایی که به دست قدرت خدا از کجی ها و شکافها و ناموزونی ها نگاه داشته شده اند، به اراده خدا در آن روز از هم می گسلند. آری، این آسمانها با این شگفتی ها و استواری در هنگام قیامت، روی به سستی و ویرانی می نهند: «...فَهِیَ یَوْمَئِذٍ واهِیَةٌ»(35). و به جای انسجام، گسسته می شود: «اِذاالسَّماءُ انْشَقَّتْ»(36). و به جای آن همه سختی و راستی که کژی و شکاف در آن نیست، شکافها برمی دارند: «وَاِذا السَّماءُ فُرِجَت»(37). خورشیدی که پرنور و حرارت است: «سِراجاً وَهَّاجاً»(38). خورشید با آن نورش که مورد سوگند خداوند است(39)؛ خورشید و ماهی که با حسابی دقیق به کار مشغولند، بارها قرآن درباره آنها فرموده است که نظامشان گذشتنی است نه جاودانی(40). اکنون آن اجل به سر می آید و آن نظام به هم می ریزد و خورشید و ماه همچون آسمان و زمین دگرگون می شوند و تمام مدارها و حسابها و نور افشانی ها و جنب و جوش ها به پایان می رسد؛ چنان که قرآن فرموده است: «اِذا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ(41)؛ آن گاه که خورشید به تاریکی می گراید.» ماه نیز که در نور و حرکت پیرو خورشید است، همین که بساط آسمان و خورشید برمی پیچد، نورش از دست می رود: «و خَسَفَ القَمَرُ»(42). ستارگانی که قرآن درباره آنها فرموده است: هر یک از خورشید و ماه و سایر ستارگان در مدار خویش در حرکتند،(43) در آن روز گام از مدار خود بیرون می نهند و همچون گاهی که زنجیر از میان دانه های گردن بند بیرون می آید، همه پراکنده می شوند(44). زمینی که همچون گهواره، حرکتی آرام دارد و از نعمتهای بزرگ خداوند به بندگان آرامش آن است(45)، هنگام برپایی قیامت چنان می لرزد که خداوند نام آن را «زلزله بسیار بزرگ» نهاده است(46). این زمین هر چه را در لحظه دفن می گیرد، به هنگام قیامت پس می دهد و بیرون می اندازد(47). زمینی که او را ساکت و بی شعور می پنداریم، در قیامت سرگذشت میلیون ها سالش را باز می گوید و حوادث و خاطراتش را نقل می کند و برای انسانها گواهی می شود چون دیگر گواهان: «یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخْبارَها»(48). قرآن درباره وضع کوهها نیز آیاتی دارد که آنها با زلزله ای شدید از جا کنده می شوند: «وَاِذا الجبال نُسِفَتْ.»(49)و حرکت می کنند(50)و با شدّت، به هم می خورند و تکه تکه می شوند. سپس تکه ها همچنان به هم می خورند تا همچون گردهای پراکنده درمی آیند(51). آن گاه از شن و ماسه نیز نرم تر می شوند و به صورت پشم زده شده درمی آیند(52). « بخش پاسخ به سؤالات » 33) سوره احقاف، آیه 3. 34) سوره نباء، آیه 12. 35) سوره حاقّه، آیه 16. 36) سوره انشقاق، آیه 1. 37) سوره مرسلات، آیه 10. 38) سوره نباء، آیه 13. 39) سوره شمس، آیه 1. 40) سوره فاطر، آیه 13. 41) سوره تکویر، آیه 1. 42) سوره قیامت، آیه 8. 43) سوره یس، آیه 39. 44) سوره انفطار، آیه 2. 45) سوره نباء، آیه 6. 46) سوره حج، آیه 1. 47) سوره زلزال، آیه 2. 48) سوره زلزال، آیه 3. 49) سوره مرسلات، آیه 10. 50) سوره نباء، آیه 21. 51) سوره واقعه، آیه 6. 52) سوره معراج، آیه 10.
آیا در قیامت تکامل وجود دارد؟	آنچه از ظاهر آیات و روایات استفاده می شود، این است که دنیا دارِ عمل و آخرت دارِ جزا و پاداش است، درجات و مقامات و تکامل معنوی انسان در بهشت به مقدار سعی و کوشش و تلاشی است که در دنیا کرده است و بهشت و نعمت های آن نامحدود است آنچه مایه روشنی چشم و خواسته و آرزوی انسان است، برای مؤمنان فراهم است. در آنجا هیچ خستگی و ملال وجود ندارد و در بعضی - روایات است که مؤمنین هر چند گاه به دیدار پیامبر اکرم«صلی الله علیه وآله» و امامان معصوم«علیهم السلام» می روند و گاه گاه انواری از جمال حق بر آنها می تابد که این دیدارها و انواری که از طرف حق بر آنها جلوه گری می کند، برتر از تمام نعمت ها و لذّت ها و سرورهاست. « بخش پاسخ به سؤالات »
اینکه در قرآن مجید آمده است: «در روز قیامت زنان باردار بار خویش فرو می گذارند» به چه معناست؟ آیا روز قیامت مجالی برای بچّه دار شدن و بچّه شیر دادن وجود دارد؟	قیامت و رستاخیز در دو مرحله و بعد از دو نفخه واقع می شود: در صُور یک بار دمیده می شود و تمام موجوداتِ زنده می میرند. بار دوّم در صور اسرافیل دمیده می شود و همه زنده خواهند شد، و فاصله این دو را خدا می داند. دمیدن اوّل که موجب مرگ تمام زندگان است، هنگامی است که مردم آن زمان در حال زندگی روزمره خویش هستند. بنابراین طبیعی است که زنان باردار و شیرده در کار باشند. آیه اوّل، سوره حج که می فرماید: «اِنّ زلزلةَ الساعةِ شی ءٌ عظیمٌ» و بعد موضوع زنان باردار و شیرده را بیان می فرماید، راجع به «نفع اوّل» است. البته احتمال دیگری نیز وجود دارد، و آن اینکه مقصود آیه تشبیه باشد و بیان اینکه سختی در روز قیامت به حدّی است که اگر زنی باردار باشد و آن وضع را مشاهده کند، بار خویش را بر زمین خواهد نهاد. « بخش پاسخ به سؤالات »
چرا خداوند در قرآن در اکثر آیات، دنیا را شب و قیامت را روز معرّفی کرده است؟	اینکه درباره قیامت، یوم القیامه و مانند آن به کار رفته است، معنایش هنگام فرا رسیدن قیامت است و معنای آن این نیست که قیامت روز است. در ضمن در هیچ جای قرآن مجید، شب معرّفی نشده است. « بخش پاسخ به سؤالات »
قیامت در چه وقتی است، و اجل انسانی کی می رسد؟	اولاً تاریخ قیامت برای هیچ کس مشخص نیست و کسی آن را نمی داند. ثانیاً هنگامی که انسان از دنیا می رود و مرگ وی فرا می رسد، دوران عمل انسان پایان می یابد و مرحله حساب و کیفر شروع می شود. اجل انسان نیز معلوم نیست. از این رو باید انسان همیشه آماده باشد و هیچ گونه (بدهکاری) به خدا و خلق بر عهده او نباشد، تا در آن جهان سعادتمند و رستگار باشد. کسانی که به گناه و آلودگی مبتلا هستند، در غفلت بسر می برند و اگر بدانند چگونه اجل به سراغ انسان می آید، ممکن است متنبه و بیدار شوند. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا باید به همه خصوصیّات قیامت علم پیدا کرد؟ چگونه؟	آنچه در مورد اعتقاد به معاد لازم است، ایمان به حیات دوباره انسان در قیامت است و اینکه انسان در آن روز به پاداش یا کیفر اعمال خود می رسد و اعتقاد به خصوصیّات آن، مانند اینکه در چه سنّی محشور می شود، لازم نیست. آری در مورد بهشت در احادیث وارد شده است که انسان گرچه در دنیا پیر بوده است، هنگام ورود به بهشت، خداوند او را جوان می کند و به بهشت می رود(53). بدین ترتیب در بهشت پیری اصلاً وجود ندارد. « بخش پاسخ به سؤالات » 53) کنزالعمال، ح 39301، به نقل از میزان الحکمة.
آیا منظور از دنیا و آخرت این عالم و عالم قیامت است؟	گاهی واژه دنیا و آخرت گفته می شود و منظور دو نوع بینش و دو طرز فکر و جهان بینی است. کار دنیایی در این تعبیر، آن است که تنها بعد مادی آن در نظر باشد و رابطه آن با خدا نادیده گرفته شود. کار آخرتی به کاری گفته می شود که بُعد معنوی و روحی و رابطه آن با خدا و فرمان وی در آن منظور باشد. گاهی این دو واژه به دو محدوده خاص و دو قلمرو جغرافیایی اطلاق می شود، مانند اینکه گفته می شود: «بچّه به دنیا آمد». و یا «انسان در موقع مرگ به جهان آخرت وارد می شود». دنیا به این معنا جهانی است که انسان در آن می آید و زیست می کند و آخرت جهانی است که انسان بدان انتقال می یابد و در آنجا زندگی روحی او آغاز می شود و به دنبال آن در قیامت محشور می شود و از آنجا به بهشت یا جهنّم رخت می اندازد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا انسان در قیامت، دارای علومی است که در دنیا واجد آنها بوده است؟ یا نه؟	این مطلب در علوم عقلی به اثبات رسیده و قرآن نیز آن را بیان کرده است که روح انسان موجودی است جاویدان و نابودی برایش امکان ندارد. بعد از مرگ و در قیامت روح انسان باقی خواهد ماند تمام علوم و ادراکات و افکار و اندیشه های بشر در روح او اثر خواهند کرد و جزء ذات وی می گردند. وقتی انسان از این دنیا رحلت می کند، تمام افکار و اندیشه های او چه خوب و بد با وی خواهند ماند. « بخش پاسخ به سؤالات »
چرا قرآن توجّه زیادی به موضوع معاد کرده است؟	زیرا مسأله معاد و زندگی جهان دیگر هدف آفرینش انسان است و این جهان معبر و گذرگاهی بیش نیست. انسان پا به جهان نهاده است تا خویشتن را کامل کند و موجبات سعادت خویش را برای انتقال به جهان دیگر فراهم سازد؛ از این رو طبیعی است که مسأله معاد بسیار مورد توجّه باشد. به علاوه این که؛ توجه و تذکّر و یاد معاد، انسان را از انحراف و کار زشت و گناه باز می دارد و به راه صحیح و کار خوب و اطاعت خدا و دین وا می دارد. « بخش پاسخ به سؤالات »
اعاده معدوم چگونه است؟	اعاده معدوم به این ترتیب که چیزی را که اوّل وجود داشته سپس معدوم شده است؛ همان را دوباره باز گردانند، محال است؛ زیرا چیزی که به طور کلّی معدوم شد، دیگر برگشتن همان چیز و وجود یافتن آن محال است. بدین جهت، که اگر پس از عدم، هستی پیدا کرد، دیگر این هستی اوّلی نیست که برگشته است، بلکه موجودِ دیگری است که از نو به هستی گراییده است. « بخش پاسخ به سؤالات »
قیامت صغری و قیامت کبری چیست؟	قیامت صغری همان عالم برزخ است که در روایت آمده است: «من مات قامت قیامته؛یعنی: کسی که بمیرد قیامتش بر پا می شود». از عالم برزخ به عالم مثال نیز تعبیر می کنند. شاید بدان جهت که عالم برزخ، عالمی است که پدیده ها و امور آن مادی و جسمانی نیستند، لکن آثار ماده را هم دارند. یا بدان جهت که در عالم برزخ اعمال انسان (خوب یا بد) تمثل پیدا کرده نمودهِ حقیقی و واقعی خود را نشان می دهد؛ امّا قیامت کبری همان عالمی است که با به پایان رسیدن دنیا و تمام شدن عالم برزخ شروع می شود و به حساب اعمال انسان رسیدگی نهایی می کنند؛ روزی که همه خلایق محشور شده و در جایگاه ابدی خود بهشت و یا جهنّم قرار می گیرند؛ عالمی که دارای میزان و صراط است؛ روزی که به تعبیر بلند قرآن، اسرار و پنهانی ها ظاهر می شود؛ روی که قرآن درباره آن می فرماید: «علمت نفس ما قدّمت و اخّرت(54)؛ یعنی: در آن زمان هر کس می داند آنچه را که از پیش فرستاده و آنچه را که برای بعد گذاشته است». قیامت کبری همان روزی است که قرآن فرمود: «فاللّه یحکم بینکم یوم القیامه(55)؛ یعنی: خداوند در روز رستاخیز(قیامت) میان شما داوری می کند». « بخش پاسخ به سؤالات » 54) سوره انفطار، آیه 5. 55) سوره نساء، آیه 14.
معنای یوم التفابن چیست؟	یوم التغابن، یعنی روزی که هر کسی خویشتن را زیانکار می بیند. احتمالاً معنای این عبارت آن است که چون دنیا جای تجارت است و هر کسی در برابر عمری که از دست می دهد، چیزی را کسب می کند - یا ضلالت یا هدایت - و تنها عده خاصی هستند که به طور کامل ثمن و بها را در این معامله و داد و ستد دریافت می کنند و آنها معصومین«علیهم السلام» می باشند، جز آنان هر که باشد در جهان دیگر خویشتن را زیانکار می بیند. « بخش پاسخ به سؤالات »
زبان مردم دنیا با هم فرق می کند، آیا نکیر و منکر به تمام زبان های دنیا آشنایی دارند؟ یا خیر؟ در روز قیامت مردم با چه زبانی با هم گفتگو می کنند؟	مسلّم آن است که پس از مرگ تا روز قیامت و همین طور در بهشت و جهنم، صحبت هایی بین خود افراد و بین مردم و فرشتگان و نیز بین خود فرشتگان رد و بدل می شود و هر کسی مقصود خود را به دیگری بازگو می کند و دیگری هم مقصود او را درک می کند. امّا با چه زبانی با هم صحبت می کنند، معلوم نیست. ممکن است افراد با زبان های مختلف صحبت کنند و در این صورت فرشتگان با تعلیم خدای متعال همه زبان ها را خواهند دانست، و ممکن است همه مردم به یک زبان(مثلاً عربی) صحبت کنند و فرشتگان متوجّه شوند و خدا این قدرت را دارد که همه مردم را با عربی، و یا فرشتگان را با همه زبان ها آشنا سازد. در هر صورت، واقع مطلب برای ما روشن نیست و دلیل قاطعی در دست نداریم؛ ولی نداشتن این موضوع هیچ گونه اشکالی تولید نمی کند. چون بسیاری از جزئیات مسأله مرگ و قیامت برای ما واضح نیست. آنچه اعتقاد بدان لازم است این است که پس از مرگ حساب و کتابی در کار است و هر کس به جزای اعمال خود می رسد. « بخش پاسخ به سؤالات »
روابطی که بر جهان آخرت حاکم است، براساس چه قانونی است؟	روابطی که بر جهان دیگر حاکم است، روابط حقیقی، واقعی و براساس ایمان و عقیده و تقواست. قرآن مجید می فرماید: «الاخلّاء یومئذ بعضهم لبعض عدو الا المتقین(56)؛ یعنی: دوستان در آن روز، برخی با برخی دیگر دشمن می باشند؛ مگر پرهیزکاران». از این رو، دوستی افراد متقی و پرهیزکار براساس تقوا و انگیزه های الهی برقرار است. « بخش پاسخ به سؤالات » 56) سوره زخوف، آیه 67.
آیا زمین و آسمان در روز قیامت باقی خواهند بود؟ یا نه؟	آنچه مسلّم و ثابت است این است نظام کنونی آسمان ها و زمین با پدید آمدن قیامت باقی نخواهد ماند و به نظامی دیگر متحول خواهد شد؛ چنانکه قرآن مجید فرموده است: «یوم تبدل الارض غیر الارض و السموات(57)؛ یعنی: روزی که زمین به غیر زمین و آسمان ها دگرگون خواهند شد». از این آیه استفاده می شود که آسمان و زمین به صورتی دیگر باقی خواهند بود، ولی همراه با تغییر و تحول و در ضمن نظامی دیگر. بنابراین، آیه شریفه «...ما دامت السموات والارض ...(58)» که درباره اهل بهشت و جهنّم آمده با جاویدان بودن آنان در بهشت و جهنّم منافات نخواهد داشت. « بخش پاسخ به سؤالات » 57) سوره ابراهیم، آیه 48. 58) سوره هود، آیات 107 و 108.
پاسخ کسانی که می گویند: «چه کسی از آن جهان خبر آورده است» چیست؟	اگر کسی که این ایراد را می کند مسلمان و معتقد به قرآن و رسالت پیامبر اسلام«صلی الله علیه وآله» باشد، در پاسخ وی باید گفت معنای اعتقاد به خدا و قرآن این است که آنچه قرآن می فرماید گفته خدا است. خدایی که خودش این جهان و جهان دیگر را قرار داده و به تمام شؤون هستی در تمام مراحل آن آگاه است، از خصوصیات و ویژگی های عالم برزخ و قیامت و بهشت و دوزخ در قرآن به ما خبر داده است و گفتار خداوند به مراتب از گفتار کسی که برود و وضع جهان دیگر را ببیند و باز گردد و اخبار آنجا را به ما بازگو کند اطمینان بخش تر است. امّا، کسی که معتقد به خدا و پیامبران و قرآن نیست، اگر سخن بالا را بگوید، نخست باید درباره خداشناسی و اعتقاد به پیامبران و قرآن با وی سخن گفت. « بخش پاسخ به سؤالات »
دانشمندان غیر مسلمان درباره معاد چه نظریه ای دارند؟	عقیده به روز واپسین و زنده شدن مردگان برای حساب و پاداش، امری است که براساس عقل پایه گذاری شده است. هر انسانی با کمترین مطالعه درباره هستی و موجودات آن، این حقیقت را در می یابد که جهان آفرینش براساس عدل استوار گشته و قوانین خلقت با نظم و عدل هماهنگ است. همین برهان است که دانشمندان را در پیشگاه خداوند خاضع نموده و آنان را به اعتقاد به یک نیروی مدبر و آفریننده ناگزیر نموده است و از این رو ظلم و ستم در طبیعت منتفی است و نظام حاکم بر موجودات این جهان نظامی بر اساس عدالت است، نمی توان گفت که خدا اعمال و رفتار ما را بررسی نمی کند و به دادِ مظلومان و ستمدیدگان نمی رسد. بنابراین، افرادی که در دنیا مظلوم واقع می شود و از ناحیه دیگران مورد تجاوز قرار می گیرند، حکم قطعی عقل در مورد آنان این است که روزی برای رسیدگی به پرونده شوم و جنایات ستمگران و جنایتکاران خواهد بود که در آن روز هر کسی به پاداش عمل خویش می رسد؛ آن روز نهایی، همان صحنه معاد است. یکی از مسائلی که از ارکان اساسی اثبات معاد شمرده می شود، مسأله بقای روح است که پس از مرگ از بین نمی رود. خوشبختانه دانشمندان غیرمسلمان، که بسیاری از آنان یا به روح معتقد نبودند و یا بقای روح را خلاف واقع می پنداشتند، هم اکنون در اثر پیشرفت های علم به وجود روح اعتراف نموده و بقای آن را پس از نابودی بدن پذیرفته اند، و این خود یکی از گام های مثبتی است که از نظر علمی در راه اثبات زندگی پس از مرگ، برداشته شده است. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا قیامت بعد از مردن ماست؟ یا باید همگی زنده شوند، تا به اعمال ما رسیدگی شود؟	رستاخیز عمومی و قیامت پس از انقراض این نسل برپا می شود. پس از مردن همه انسان ها روزی است که بودن تردید همه افراد در آن زنده شده آنگاه به حساب اعمال هر کس رسیدگی کامل می شود؛ بدان به کیفر و نیکان به پاداش شایسته خود می رسند. امّا پیش از قیامت هم هر فرد پس از مرگ خود به عالم برزخ رفته در آنجا به کارهای او اجمالاً رسیدگی می شود و به اقتضای اعمالش از نیک و بد در نعمت و آسایش یا در شکنجه و عذاب خواهد بود. « بخش پاسخ به سؤالات »
تحوّل این نظام و دگرگونی آن در آستانه قیامت چگونه است؟	از آیات قرآن(59) و احادیث رهبران معصوم«علیهم السلام» می آموزیم که این نظام که در حال حاضر بر کرات آسمان و زمین حاکم است، با پدید آمدن قیامت دگرگون می شود و نظام دیگری جایگزین آن می گردد. باید توجّه داشت که این به معنای درهم ریختن نظام جهان نیست؛ بلکه به معنای تحوّل و تبدّل نظامی به نظام دیگر است. « بخش پاسخ به سؤالات » 59) سوره طور، آیه 10؛ سوره تکویر، آیه 1؛ سوره قیامت، آیه 8.
آیا در قیامت جهان دگرگون می گردد؟	این صحیح است که این نظامی که اکنون بر جهان حاکم است، با فرا رسیدن قیامت دگرگون می شود، امّا این به معنای خرابی جهان نیست؛ بلکه به معنای جایگزین شدن نظامی دیگر در جهان هستی است. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا معاد و روز رستاخیز در جهان فعلی است؟	رستاخیز، و معاد در جهان فعلی نیست؛ زیرا آیات قرآن مجید درباره قیامت و نشانه هایی که قبل از آن واقع می شود، سخن گفته است در آیه 104 سوره انبیاء می گوید: «روزی که آسمان ها را در هم می پیچیم؛ مانند در هم پیچیدن طومار برای نامه ها». در سوره ابراهیم، آیه 48 می فرماید: «روزی که زمین به زمینی جز این تبدیل شود و همچنین آسمان ها به غیر وضع فعلی درآیند و مردم در پیشگاه خدای یکتای مقتدر حاضر شوند». در سوره تکویر، آیه 1 تا 3 می فرماید: «وقتی که خورشید پیچیده و خاموش شود؛ وقتی که ستارگان تیره شوند و هنگامی که کوه ها سیر داده شوند... هر کسی به آنچه برای آن روز مهیا ساخته دانا شود». روشن است که با این تغییرات، جهانی با وضع کنونی باقی نمی ماند. « بخش پاسخ به سؤالات »
مگر مردگانی زنده شده و خبر از قیامت آورده اند که بتوان به آخرت اطمینان پیدا کرد؟	برای اطمینان به آنچه در آخرت وجود دارد، لازم نیست مردگانی زنده شوند و از ثواب و عقاب آن عالم گزارش بدهند. همین که خداوند در قرآن از خصوصیّات آن جهان خبر داده و پیامبران و امامان معصوم«علیهم السلام» که به طور کامل آگاه از وضعیّت آن عالم هستند، خبر از اوضاع آن عالم داده اند، برای کسانی که مؤمن و معتقد به آن جهان می باشند، کافی است. « بخش پاسخ به سؤالات »
چرا حقیقت انسان منتهی به بحث معاد می شود؟	در اصول اعتقادات اسلامی بحث مبدأ و معاد از اهمیّت خاصّی برخوردار است: بحث مبدأ از این لحاظ که توحید و خداشناسی زیر بنای عقاید اسلامی است، و بحث معاد از این روی که سرانجام انسان به آن منتهی می شود. انسان مرکب از جسم و روح است؛ با فرا رسیدن مرگ جسم انسان به ظاهر از بین می رود، ولی روح او باقی است. هنگامی که قیامت می شود، روح به اجساد انسان ها بر می گردد و بدن ها زنده می شوند و به صحنه قیامت باز می گردند. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا زلزله قیامت مثل زلزله های دنیاست ؟	زلزله روز قیامت بسیار شدید و سهمگین است و با زلزله های دنیا قابل مقایسه نیست. قرآن مجید در سوره القارعه، آیه 5 می فرماید: «و تکون الجبال کالعهن المنفوش؛ یعنی: روزی که کوه ها مانند پشم زده شده می باشد». برای مطالعه آیات مربوط به قیامت به کتاب تفسیر نمونه، جلد آخر، تفسیر سوره های پایانی قرآن مراجعه فرمائید. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا در دنیای دیگر[آخرت ]هم انسان خدا را ستایش می کند؟	آری، انسان هایی که به بهشت راه می یابند، در بهشت نیز تسبیح و حمد خدا را می گویند و این امر برای افراد خاصّ و برجسته، در مقابل نعمت های بی کران و ارزشمند بهشت، یکی از بزرگ ترین و برترین نعمت های بهشتی، نیز شمرده می شود. قرآن کریم نیز بر این امر تصریح دارد: «دعویهم فیها سبحانک اللّهم وتحیتّهم فیها سلامٌ واخر دعویهم ان الحمدللَّه رب العالمین»(60). البته ستایش و پرستش خداوند در جهان دیگر به عنوان وظیفه و تکلیف نخواهد بود؛ زیرا آنجا جهان ثواب و پاداش است. آنان از این جهت که خداوند سزاوار ستایش و تسبیح است، او را می ستایند و تسبیح می کنند؛ به خلاف این جهان که جهان تکلیف و عمل است. برخی خداوند را به برای ترس از آتش دوزخ و برخی برای کسب نعمت های بهشت می پرستند و برخی دیگر، چون خدا را شایسته و اهل ستایش می بینند، به پیشگاه او سر تعظیم می گذارند و پیشانی عبادت بر زمین می سایند. « بخش پاسخ به سؤالات » 60) سوره یونس، آیه 10. و نیز سوره زمر، آیه 74.
مختصری درباره اعراف توضیح فرمایید؟	اعراف یکی از مقامات عالی انسانی است که خداوند آن را به حجابی که حایل بین بهشت و دوزخ است مثال زده و معلوم است که هر حایلی در عین اینکه مرتبط به دو طرف خود هست، طبعاً از حکم دو طرف خود خارج است. و لذا در قرآن آمده که: این حجاب دارای اعراف و بلندهایی است و بر آن اعراف رجالی، مشرف بر جمیع اهل محشر از اولین و آخرین هستند و هر کسی را در مقام مخصوص خودش مشاهده کنند با اینکه مقامات و درجات مردم در بین دو حدّ (اَعلی علّییّن) و (اسفل السّافلین) مختلف است با این حال از حال یک یک اشخاص و اعمالی که در دنیا کرده اند، آگاهند. و با هر کسی که بخواهند، می توانند حرف بزنند، هرکسی را که بخواهند می توانند ایمنی داده و به اذن خدا اجازه ورود به بهشت دهند. از اینجا معلوم می شود که موقف و مقام این رجال از دو موقف سعادت که عبارت است از نجات به وسیله عمل صالح و شقاوت که عبارت است از هلاکت به خاطر عمل زشت بیرون است و خلاصه مقامی است مافوق این دو مقام و حاکم و مسلط بر آن دو. « بخش پاسخ به سؤالات »
سکرات موت، برزخ و قیامت کودکان چگونه است و این که آیا مانند افراد به تکلیف رسیده از ثواب برخوردار می شوند یا خیر؟	باید توجه داشت که افراد به تکلیف نرسیده و یا آنانی که از وجود عقل محرومند و نیز افراد قاصر به طور تخصصی و از ابتداء خارج از بحث معاد هستند آن چنانکه در هنگام حیات مورد خطاب فعلی و تنجزّی خداوند متعال نمی باشد و آنانی مسؤلند که مکلف و عاقل بوده و در درک خطاب الهی و تکلیف شرعی قاصر نباشند بنابراین برای کودکان سکرات موت، برزخ و قیامت به آن معنایی که برای مکلفین وجود دارد نیست. و دیگر اینکه حالات آدمیان در سکرات موت، برزخ و قیامت و مسأله ثواب و عقاب وابسته به کیفیت اعمال، ایمان و کفر و اخلاقیات آنهاست به همین جهت کودکان، محرومین از وجود عقل و قاصرین خارج از این مطلب هستند البته قاصرین دارای عقل را شاید مکلف به مسایلی بدانیم که برای عقل انجام و ترک آنها بدیهی و روشن است و نیازی به بیان شرع ندارد (مانند ترک ظلم و اجراء عدالت) زیرا عقل رسول باطنی است. البته افراد فوق به جهت وجود روح مجرد، بعد از مرگ باقی اند و به تفضل الهی در جایگاه مناسب و شأن خودشان هستند. و باید توجه داشت، که بین کودکان متولد شده از کافرین و مسلمان تفاوت وجود دارد، چنانکه در میان کودکان مسلمان آنانی که از پدر و مادر صالح و خوب تولد یافته اند و احیاناً اعمال نیکی نیز انجام داده اند با آنانی که از پدر و مادر فاجر متولد شده باشند و یا اعمال زشتی را مرتکب شده باشند، تفاوت در مقام وجود دارد. و آن تفاوتها اولاً به لحاظ همان تفاوت در وجود تکوینی آنهاست. نه به لحاظ فعلیت ارادی مقام انسانی، شاید آن دسته از کودکانی که متوجه خوب و بد هستند. و به خوبیها عمل می کنند، هر چند مکلف نیستند ولی خداوند از روی تفضل به آنان ثواب بدهد. ولی آنان را به جهت انجام بدیها مؤاخذه نفرماید. زراره از امام باقر«علیه السلام»سوال کرد: مستضعف کیست؟ آن حضرت فرمودند: هو الذی لایهدی حیله الی الکفر فیکفر و لایهدی سبیلا الی الایمان، لایستطیع ان یؤمن ان یکفر فهم الصبیان ومن کان من الرجال و النساء علی مثل عقول الصبیان مرفوع عنهم القلم.(61) « بخش پاسخ به سؤالات » 61) اصول کافی ج 2، ص 404.
آیا اعتقاد به معاد پایه های ظلم را تقویت نمی کند؟	اعتقاد به معاد نه تنها موجب تحکیم ظلم نمی شود، بلکه با فراهم کردن زمینه تنبه و بیداری در انسان، باعث بر کناری وی از ظلم و ستم می شود؛ زیرا اگر ستمگران توجهی به عذاب های سخت و سهمگین که کتاب های آسمانی آمده و رهبران الهی از آن خبر داده اند، توجه کنند، ممکن است وجدان آنان بیدار شود و از ظلم و ستم خودداری کنند. و افرادی که مورد ستم واقع می شوند، باید به تکالیفی که اسلام برای دفاع مظلوم از خود بیان فرموده عمل کنند؛ در غیر این صورت مستحق کیفر در آن جهان خواهند بود. با این وصف هیچ گاه اعتقاد به معاد باعث تقویت ظلم نمی شود. آری، برخی از مکتب های مادی که در ظاهر شعارهای انقلابی می دهند ولی از محتوا تهی هستند، ادیان را افیون ملتها می دانند و منظورشان این است که تعلیمات دینی، مؤمنان را تخدیر و از مبارزه با استثمارگران باز می دارد. زیرا دلخوش بودن به پاداش صبر در مقابل ظلم آنان را در حقیقت تسلیم کرده از قیام علیه ظالمان بی نیاز می کند. قیام علیه ظلم و ظالم سرلوحه تعالیم الهی و ادیان آسمانی و جهاد و فداکاری در راه مکتب و مبارزه با طاغوت ها و ظالمان اساس تعالیم انبیاست قرآن مجید می فرماید: « و لقد بعثنا فی کل امة رسولاً ان اعبداو الله و اجتنبوا الطاغوت؛ محققاً ما در هر امتی پیامبری بر انگیختیم که (رسالتش این بود) خدا را بپرستید و از طاغوت اجتناب ورزید.) از این رو، سخن مخالفان دین، یا از سر بی اطلاعی است و یا غرض ورزی دینداران و در رأس آنان پیامبران و اولیای الهی، بارزترین نمونه دفاع از حق و مقابله باظلم و کفرند. به ویژه مکتب انسان ساز اسلام که با داشتن بزرگانی چند رسول اکرم«صلی الله علیه وآله»امیرالمؤمنین، سیدالشهداء و... برای آزادگان ظلم ستیزان عالم، آموختنی های بسیار دارد. « بخش پاسخ به سؤالات »
کیفیت سخن گفتن در آخرت چگونه است؟	کیفیت بسیاری از مسائل مربوط به قیامت، بهشت و جهنم برای ما واضح نیست در آیاتی از قرآن به سخن گفتن بهشتیان با دوزخیان اشاره شده، لکن کیفیت آن ذکر نشده است به آیات 44 تا 47 سوره اعراف مراجعه فرمایید. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا انسان در دنیا و آخرت تفاوت دارد؟	انسان در آن دنیا همان انسان در این دنیاست. با این تفاوت که در آخرت باطن آدمیان ظاهر شده در محشر بر اساس باطن به حساب ایشان رسیدگی می شود. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا کسی توانسته است بفهمد دنیا چه موقع به پایان می رسد؟	تعیین زمان اتمام عمر جان از طریق دانشهای معمول بشری به طور امکان پذیر نیست و کسی نمی تواند در این زمینه مطلبی عرضه کند. و آن چنان که از آیات(62)شریف قرآن مستفاد می شود، علم به زمان پیدایش قیامت مخصوص خداست و هیچ کس دیگری از این امر اطلاع ندارد. بسیاری از محققین، گفته اند که خداوند این علم را به پیامبران و امامان«علیه السلام»هم تعلیم نداده است. « بخش پاسخ به سؤالات » 62) سوره اعراف، آیه 178.
آیا در قیامت مرگ وجود دارد؟	آنچه از آیات و احادیث به دست می آید این است که در آخرت، مرگ وجود ندارد اهل بهشت در آن مخلّد و کافران و تا ابد در جهنم معذب خواهند بود. « بخش پاسخ به سؤالات »
قیامت در چه زمانی است؟	خداوند می فرماید: «ان عنده علم السّاعة و...؛ آگاهی از قیام قیامت مخصوص خداست و...»(63) همچنین فرموده اند: « یسئلک الناس عن السّاعة قل انّما علمها عندالله و مایدریک لعل السّاعه تکون قریباً؛مردم از تو درباره [زمان قیام ]قیامت سؤال می کنند، بگو علم آن تنها نزد خداست. و چه می دانی شاید قیامت نزدیک باشد».(64) « بخش پاسخ به سؤالات » 63) لقمان آیه 34. 64) احزاب، آیه 63.
در قیامت پس از رسیدگی به حساب افراد چه می شود؟	پس از آن، نیکوکاران به بهشت و بدکاران به جهنم می روند. نیکوکاران در پرتو ایمان و عمل صالح خود، برای همیشه غرق در نعمت، شادی و زیبایی هستند. و هرگز دچار خستگی احساسی پوچی - که از لوازم زندگی دنیاست - نمی شوند. آنان در محضر پروردگار عالم و مقام قرب و رؤیت جمال حق به سر می برند. بعضی از آنانی که هم به جهنم رفته اند، پس از مدتی عذاب، بخشیده می شوند و به بهشت می روند اما راهی برای بخشش معاندان و منافقانی که مبتلا به شرک و خوردن حق الناس بوده اند وجود ندارد، لذا آنان تا ابد در جهنم باقی خواهند ماند. « بخش پاسخ به سؤالات »
چرا بعضی معاد را قبول ندارند؟	قبول نداشتن زندگی پس از مرگ، با وجود این همه آیات و دلیل های روشن، از سرکشی و عناد سرچشمه می گیرد و اساساً انکار معاد از دو امر نشأت می گیرد: 1 - گریز از مسؤلیت، قرآن می فرماید:« یرید الانسان لیفجر امامه یسئل ایان یوم القیمة»(65). 2 - عدم ایمان به قدرت و علم خدا قرآن سخن مخالفان در این باره این نقل می کند: «أذا کنّا تراباً لفی خلقٍ جدید؛آیا پس از آن که مابعد از مرگ پوسیده و خاک شدیم، باز هم زنده می شویم»(66). « بخش پاسخ به سؤالات » 65) سوره قیامت، آیه 5. 66) سوره رعد، آیه 5.
آیا کسانی که به بهشت می روند، جز خوردن و خوابیدن، کار دیگری هم انجام می دهند؟	چون انسان دارای دو بعد جسم و روح است، نعمت هایی که در بهشت از آنها برخوردار می شود، با هر دو بعد او تناسب خواهد داشت از این رو همانگونه که انسان در بهشت از نعمت های خوردنی، آشامیدنی و مانند آن برخوردار می شود، مواهب روحی و معنوی (مانند قرب خداوند و ذکر و یاد وی و رضا و خشنودی او) هم بهره مند می شود اوج انسانیت در قرب به خداست . و بالاتر از این کمالی برای وی قابل تصور نیست. از این رو، اصلاً حرکت به سوی کمال بالاتری برای آدمی ممکن نیست، که لازم باشد رای رسیدن به آن تلاش کرد. « بخش پاسخ به سؤالات »
قیامت چه وقتی است؟	پایان برزخ، شروع قیامت است؛ اما از این که قیامت چه وقت برپا می شود تنها خدا خبر دارد. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا با پیشرفت علم می توان به زمان قیامت علم پیدا کرد؟	در این که علم به قیامت نزد خدای متعال است هیچ شکی نیست. خداوند می فرماید:«مردم از تو درباره قیامت سؤال می کنند؛ بگو علم آن تنها نزد خداست و چه می دانی شاید قیامت نزدیک باشد»(67). قرآن علاماتی را درباره قیامت در سوره های مختلف بیان بیان کرده و متذکّر شده است. آنچه دانشمندان ممکن است کشف کنند برخی از علاماتی است که تکیه بر آنها می توان حدس زد در چند میلیارد سال دیگر کره خورشید مثلاً بی نور خواهد شدو یا... اولاً: این ها خبر از علامت قیامت است نه وقوع آن. قیامت زمان خاصّی است پس از آن علامات و آن زمان تنها برای خدا معلوم است. ثانیاً: آنان از برخی علامت های پایان جهان می توانند خبر دهند نه همه علامات و احاطه بر تمام علائم برای آنان امکان ندارد به همین جهت نمی توانند از زمان دقیق قیامت سخن بگویند. ثالثاً: آنچه آنان بیان می کنند فرضیه است نه علم؛ زیرا هیچ معیار دقیقی برای محاسبه وقوع آن علائم ندارند. به هر حال علم الساعة به معنای دقیق، بدون شک و تردید و به نحو مطابق با واقع در نزد خداوند متعال است. « بخش پاسخ به سؤالات » 67) سوره احزاب، آیه 63.
انسان در محشر تنهاست یا با دوستان خویش؟	هر انسانی مستقل محشور می شود(68) و از برخی آیات قرآن(69) استفاده می شود که بعضی انسان ها از دیگری فرار می کنند و برخی دوستان که در دنیا با هم دوست بوده اند آنجا با هم دشمن خواهند بود(70) ولی پرهیزکاران که دوستی هایشان براساس تقواست به دشمنی تبدیل نمی شود. « بخش پاسخ به سؤالات » 68) سوره انعام، آیه 94. 69) سوره زخرف، آیه 67. 70) سوره عبس،33تا42،
آیا زندگی در آخرت بی پایان است؟ آیا در این صورت لازم نمی آید انسان با خداوند در ابدیت شریک باشد؟ علاوه بر آن، هر چیز که ابتداء داشته باشد بالاخره فنا و نیستی هم دارد یا خیر؟	به طوری که از آیات و احادیث(71) استفاده می شود، زندگی در آخرت برای کفار - در جهنم - و برای مؤمنان که در بهشت از نعمت های خدا برخوردارند ابدی و جاودانی است. پاسخ بخش دوم سؤال شما باید گفت: ابدیت خداوند ذاتی است چون وجود و هستی از خود او و ذاتی اوست، اما ابدیت و جاودانگی بهشت و جهنم از خداست؛ یعنی چون خداوند آنان را باقی نگاه می دارد باقی هستند. مسئله ابدیت مانند اصل وجود و هستی ماست؛ نمی توان گفت ما هستیم خدا هم هست پس ما در اصل هستی با خداوند شریکیم زیرا هستی ما از آن اوست و ما از خود هستی مستقلی نداریم تا در برابر هستی وی قرار گیرد و شرکتی به وجود آید. ابدیت نیز چنین است. پاسخ بخش سوم سؤال هم این است که هر چیزی که ابتدا دارد، لازم نیست سرانجام او فنا و نیستی باشد؛ بلکه این امر تابه آن است که چیزی که علت وجود هستی او شده باقی است یا نه، اگر علت او باقی باشد او هم باقی خواهد بود و اگر علتش از بین رفت او هم نابود خواهد گشت. بنابراین زمانی که مشیت خداوند زندگی یک چیز باشد، آن شی ء زنده خواهند بود و همانطور که نوشته شد از قرآن و احادیث استفاده می شود، با خواست الهی زندگی انسان ها در آخرت جاودانی است. « بخش پاسخ به سؤالات » 71) سوره البینة، آیات 6 و 8؛ سوره المائده، آیه 85.
آیا در قیامت به همین شکل محشور می شویم یا به گونه ای دیگر؟	انسان ها در روز قیامت محشور می شوند. بازگشت در آن روز جنبه جسمانی هم دارد و در آن روز به حساب انسان ها رسیدگی می شود، انسان های مؤمن و نیکوکار وارد بهشت و انسان های کافر راهی جهنم می شوند؛ اما با چه شکل قیافه ای، چندان معلوم نیست. در احادیث(72) وارد شده که بعضی افراد به صورت حیوان محشور می شوند، برخی به شکل انسان و تعدادی هم مثل بوزینه - به خاطر اخلاق یا اعمال خاصی که داشته اند. بنابراین باید سعی کرد در این جهان عقاید، اخلاق و اعمال خویش را درست، نیکو و پسندیده ساخت تا به هیأت انسان پا به صحرای محشر نهاد و روز قیامت را آغاز کرد. از احادیث استفاده می شود، انسان ها جوان، گرچه در پیری مرده باشند. وارد بهشت می شوند. « بخش پاسخ به سؤالات » 72) تفسیر مجمع البیان و نور الثقلین و صافی ذیل آیه 18 سوره بناء.
آیا روز قیامت پنجاه هزار سال است؟ چطور چنین چیزی ممکن است؟	شب و روز، منحصر به این مقدار زمان نیست که در شرایط فعلی وجود دارد، بلکه مقدار آن همچنین مقدار سال در کرات دیگر با زمین تفاوت بسیاری دارد؛ مثلا در«عطارد» که نزدیک ترین سیاره به خورشید است یک سال به اندازه 88 شبانه روز ماست (یعنی عطارد هر 88 روز یک مرتبه ، به دور خورشید می چرخد) و در زهره که همسایه زمین است، یک سال مساوی با 125 شبانه روز است. یک سال«نپتون» که هشتمین سیاره منظومه شمسی است، تقریباً 164 سال زمین است؛ یک سال «پلوتون» که از دورترین سیارات منظومه شمسی است 249 سال است. حتی در قطب شمال و جنوب شب و روز با مناطق دیگر تفاوت بسیار دارد و هریک از شب و روز تقریباً 6 ماه متوالی است و در کره ماه شب و روز هر کدام 15 روز است. در این صورت، هیچ استبعادی ندارد که در روز قیامت اوضاع و شرایط طوری باشد که یک روز به اندازه پنجاه هزار سال فعلی باشد؛ چنانکه قرآن مجید اشاره فرموده است.(73)زیرا در روز قیامت- چنانکه از آیات قرآن استفاده می شود- قطعاً اوضاع و شرایط فعلی کرات به هم خواهد خورد و وضع خورشید و زمین - که پیدایش شب و روز و سال به آنها بستگی دارد- با امروز تفاوت کلی خواهد کرد و طرح نوینی در وضع جهان ریخته خواهد شد.«یوم تبدل الارض غیر الارض و السماوات؛ در آن روز این زمین به زمین دیگری مبدل و همچنین آسمانها»(74) « بخش پاسخ به سؤالات » 73) سوره معراج، آیه 6. 74) سوره ق، آیه 20. با استفاده از: کتاب پرسشها و پاسخهای مذهبی، جلد اول، انتشارات نسل جوان، صفحه 330.
آیا برخی پیامبران در مورد معاد شک و شبهه داشته اند؟	هیچ دلیلی وجود ندارد که برخی پیامبران درباره معاد در شک و شبه بوده اند؛ بلکه دلایل نقلی، خلاف آن را ثابت می کنند. آری؛ ممکن است برای آگاهی بیشتر، از خدا خواسته باشند که با ارائه دلیل یا دلیل هایی علم آن را افزایش دهد. مثلاً وقتی حضرت ابراهیم می گوید: رب ارنی کیف تحیی الموتی(75)؛ پروردگارا به من نشان بده کیفیت زنده کردن مردگان را، از او سؤال می شود: اولم تؤمن؛ آیا ایمان نداری؟ می گوید: بلی! معلوم است که پیامبر بزرگواری مانند حضرت ابراهیم«علیه السلام» آن هم در پاسخ خداوند دروغ نمی گوید، ولی می گوید: برای اطمینان قلبم. از این سخن استفاده می شود که ایمان و معرفت برای ابراهیم بوده است، ولی برای آرامش بیشتر قلبش می خواهد چگونگی معاد را بالمعاینه بنگرد. همچنین می توان دریافت که آرامش، مراتب بسیاری دارد که ابراهیم، خواستار بالاترین مرحله آن بوده است. « بخش پاسخ به سؤالات » 75) سوره بقره، آیه 260.