عفو و گذشت

نوشته شده توسط Super User. ارسال شده در فضایل اخلاقی

پرسش	پاسخ
آیا بدیهای دیگران را با خوبی پاسخ دادن، دلیل ضعف انسانی نیست؟	یکی از خصلتهای ارزشمند انسانی این است که اگر کسی به انسان بدی کرد، او در مقابل خوبی نماید گذشت و ایثار داشته باشد و این گونه عملکرد نسبت به دیگران نه تنها موجب کمال انسان است، بلکه موجب جذب دیگران و از بین رفتن کینه توزیها و دشمنیها می گردد. البته این امر با ستم پذیری و تقویت ظالم متفاوت است. در صحیفه سجادیه می خوانیم: «خدایا مرا تأیید نما، تا پاسخ کسی را که با من صادقانه رفتار نمی کند، با خیرخواهی بدهم و پاداش کسی را که از من بریده است، با نیکی دهم و عمل کسی را که محرومم ساخته، با بخشش جواب گویم و حتی درباره کسی که غیبت من را نموده، ذکر خیر او را کنم و قطع رحم را با صله رحم پاسخ دهم».(1) این دعا که تحت عنوان« مکارم اخلاق»،یعنی بزرگواریهای اخلاقی نام گرفته، برای انسان طالب صعود به این قله ها چنین تمرینهایی لازم است، تا به تحکیم روابط در جامعه انسانی بیانجامد و اهداف دین در ارتباط خوب کسب شود. « بخش پاسخ به سؤالات » 1) صحیفه سجادیه، دعای مکارم الاخلاق.
اگر کسی به انسان بدی کند، سپس با هدیه که حاکی از درخواست گذشت باشد نزد فرد نیاید چه باید کرد؟	عفو و گذشت یکی از خصلتهای ارزشمند انسان است و شایسته است کسی که به انسان بدی کرده مورد عفو و گذشت قرار گیرد از همین رو اگر هدیه ای به انسان بدهد، مانعی ندارد آن را بپذیرد. در قرآن آمده است:«والصلح خیر و احضرت الانفس الشح؛(2)صلح و آشتی خوب است و در این هنگام(صلح) حضور بخل شدید در نفسها مانع [این امر] می شود؛ یعنی بخل روحی حضور یافته و می گوید:« نه باید تمام حق خودت را بگیری. بنابراین، اگر انسان در این مواقع گذشت نموده، هدیه را بپذیرد، چند فایده دارد: 1. شیطان را ناامید نموده است. 2. نفس را کنترل و تربیت نموده است. 3. الفت و انس از دست رفته ایجاد شده است. 4. دل مؤمنی را شاد کرده است. « بخش پاسخ به سؤالات » 2) سوره نساء، آیه 128.
فرق بین گذشت و زیر بار ستم رفتن چیست؟	گذشت و ایثار این است که انسان با وجود توانایی بر احقاق حق خوش به خاطر مقاصدی ارجمند، چون: سازندگی طرف مقابل، یا بدست آوردن مصلحتی برتر، مثل حفظ انس و الفت یا رضایت خداوند اقدام به عفو طرف دعوا می کند. اما زیر برا ستم رفتن، در جایی است که انسان به خاطر ترس از قدرتی یا حفظ نعمتی، مثل جان و مال خویش، تن به خواری و پذیرش ستم می دهد و باطلی را تحمل می کند و احقاق حق نمی نماید؛ البته گاه ممکن است انسانی واقعاً قدرت احقاق حق نداشته باشد و مظلوم واقع شود، که این با ظلم پذیری متفاوت است. گذشت « بخش پاسخ به سؤالات »
در اخلاق دینی امر به عفو و اغماض شده است؛ اگر این امر یک جانبه انجام شود و خوف عدم گذشت از طرف مقابل باشد چه باید کرد؟	این دستور بر این اساس است که فرد عفو کننده بدون هیچ نظری اقدام به عفو کند. البته برای این اقدام، نیاز به یک مقدمه درونی و باطنی داریم و آن معامله ی با خداوند، درس گذشت به دیگری، بدست آوردن یک رتبه اخلاقی و توسعه روحی، و ایجاد حسن رابطه و صفا و ختم غایله و درگیری می باشد. اگر چنین احساسی نباشد؛ عفو نیست و یک حرکت کاسب کارانه حساب می شود. گرچه بنابر یک رهنمود قرآنی، این گذشت باعث تحول درونی طرف مقابل گردیده و از دشمنی به دوستی می گراید. «ادفع بالتی هی احسن فادا الذی بینک و بنه عداوة کانّه ولی حمیم؛ بدی را با نیکی دفع کن، ناگاه همان کس که بین تو و او دشمنی است، گویی دوست گرم و صمیمی خواهد شد».(3) « بخش پاسخ به سؤالات » 3) سوره فصلت، آیه 34.