مراتب نفس / نفس اماره

نوشته شده توسط Super User. ارسال شده در نفس

پرسش	پاسخ
بدترین بیماری روحانی و جسمانی چیست؟	بدترین بیماری، روحانی، نادانی است؛ چنان که حضرت علی«علیه السلام» می فرماید: «ألجهل أدوء الدّآء؛ دردناک ترین بیماری، نادانی است.»(1) نادانی مراتبی دارد و اساس همه زشتیها و آلودگی های اخلاقی و عقیدتی است. در مورد بدترین بیماری جسمانی آنچه به نظر می رسد، این است که گاهی بیماری جسمانی باعث ناسپاسی و کفران بیمار می گردد. این بدترین بیماری است. ولی باید توجّه داشت که این کفران و ناسپاسی از همان بیماری روحانی(نادانی) ناشی است. امّا اگر در میان بیماریهای جسمانی بدون در نظر گرفتن جنبه ایمانی و اعتقادی به دنبال بدترین بگردیم، بیماریهای درمان ناپذیر، بدترینند. « بخش پاسخ به سؤالات » 1) غررالحکم.
آیا نفس انسان با قطع نظر از تربیت پیامبران«علیهم السلام» «امّارة بالسوء» است؟ در این صورت آیا دخالت پیامبران«علیهم السلام» و قانون گذاری بر خلاف فطرت نیست؟	گرایشهای انسان بر دو گونه است: یکی مادّی و حیوانی؛ همچنان که در قرآن آمده است: «إنّ الإنسان خُلق هلوعاً إذا مَسَّه الشّر جزوعاً وإذامسَّه الخیر مَنوعاً؛(2) به راستی که انسان سخت آزمند[و بی تاب ] آفریده شده است. چون آسیبی بدو رسد، بی قراری کند و چون خیری به او رسد، بخل ورزد.» و دیگر، معنوی و روحانی دارد؛ همچون حق جویی و فضیلت خواهی و زیبایی طلبی. این دو گونه گرایش همچون بذری است که در دل آدمی نهفته است. اگر او تحت ارشاد و تربیت پیامبران و اولیای دین قرار گیرد، بذر گرایشهای روحانی و معنوی اش می بالد و می شکفد و در صورتی که گرایشهای حیوانی اش رشد یابد، گرایشهای معنوی اش مغلوب می گردد و توان رشد و کمال را باز نمی یابد. به عبارتی دیگر، آن گاه که انسان تحت تربیت شیطان قرار گیرد و از اوامر و نواحی شریعت روی برتابد، بذر گرایشهای حیوانی اش به کمال می رسد و مجال رشد و بالندگی را از گرایشهای معنوی اش باز می ستاند. از این رو، ارشاد پیامبران«علیهم السلام» و وضع قانون نه تنها بر خلاف فطرت نیست، بلکه با نیاز فطری انسان نیز سازگار است؛ چنان که در قرآن آمده است: «فاقمْ وجهک للدّین حنیفاً فطرت اللَّه الّتی فطر النّاس علیها؛(3) پس، روی خود را با گرایش تمام به حقّ، به سوی این دین کن؛ با همان سرشتی که خدا مردم را بر آن سرشته است.» « بخش پاسخ به سؤالات » 2) سوره المعارج، آیات 21 - 19. 3) سوره الروم، آیه 30.
فرق اعتماد به نفس با خودخواهی چیست؟	اعتماد به نفس این است که انسان خود و نیروها و استعدادهای خویش را فراموش نکند و هر چه بیشتر از آنها برای دست یافتن به اهداف خویش بهره گیرد و تا می تواند دست خویش را در پیش دیگران برای رفع نیازهای خود دراز نکند و یکی از پیامدهای اعتماد به نفس، استقلال و خودکفایی است. باید توجّه داشت که اعتماد به نفس، به این معنا، منافاتی با ارتباط با خداوند و کمک گرفتن از او ندارد؛ زیرا اعتماد به نفس، در برابر مردم است، نه خدا. خودخواهی، که از امور تکوینی و به معنای «خود را خواستن» است، اگر محوریّت یابد، مذموم است. این گونه خودخواهی چنین است که انسان تنها خود را ببیند و دیگران را نبیند و مصلحت ظاهری خود را خوب و بد و سود و زیان بداند ملاحظه کند و در بهره گیری از امکانات زندگی تنها به خود بیندیشد. انسان مؤمن از این چنین خُلقی به دور است و به دیگران نیز توجّه دارد و بلکه یکی از ویژگیهای ارزشمند انسان ایثار است؛ یعنی دیگران را بر خویشتن برگزیدن و مقدّم داشتن و پیرو حق بودن است. آن هنگام که خودخواهی انسان، با معیارهای درست عقلانی و دینی سازگار باشد، صفتی پسندیده است. « بخش پاسخ به سؤالات »
نفس امّاره چیست ؟	نفس اماره این است که نفس در مرتبه حیوانی در اثر ضعف ایمان از دایره قوانین عقلی و شرعی خارج می شود و انسان را به پیروی از تمایلات نفسانی و خواسته های شیطانی امر می کند و برای اینکه این نفس در انسان ضعیف شود انسان باید با آن مبارزه بپردازد که این مبارزه در احادیث به جهاد اکبر (جهاد بزرگتر) نامیده شده است یعنی انسان تصمیم بگیرد تا با پیروی از عقل و دین از خواسته ها و تمایلات تنها به آنچه مطابق با رضایت خدا و دستورات دین است اکتفا کند و از تمایلات غیر مشروع جدا اجتناب ورزد و این کار تصمیم قاطع و اراده نیرومند میسر و امکان پذیر است و بهر نسبت که انسان بیشتر به این مجاهده بپردازد خداوند توفیق بیشتری به انسان می دهد و آدمی را در این معرکه سربلند و پیروز می فرماید. « بخش پاسخ به سؤالات »
کاربرد نفس در قرآن چگونه است؟	درباره نفس یادآور می شویم که نفس در قرآن مجید موصوف به اوصافی آورده شده است یکی در این آیه کریمه :ان النس لاماره بالسوء الا ما رحم ربی ترجمه بدرستی که نفس هر آینه بسیار به بدی امر می کند مگر آنچه پروردگارم رحم کند. در این آیه کریمه نفس اماره که همواره انسان ها را به بدی و شرور بودن و گناهان دعوت می کند مطرح شده است در آیه دیگر نفس لوامه آمده : ولا اقسم بالنفس اللوامه ترجمه: سوگند به نفس ملامتگر که آنرا به وجدان اخلاقی که انسان را در برابر زشتیها سرزنش می کند تفسیر کرده اند در آیه دیگر نفس مطمئنه و راضیه و مرضیه آمده است: یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه - مرضیه آمده است: یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی ترجمه: ای نفس مطمئن و آرام به سوی پروردگارت باز گرد در حالی که تو خوشنود و خشنود گردیده ای (خدا از تو خشنود است) پس در زمره بندگان و در بهشتم داخل شو و آن نفسی که انسان با او باید مبارزه کند همان نفس اماره است که در آیه اول مطرح گردید. « بخش پاسخ به سؤالات »

بعدی