معاد جسمانی و روحانی

نوشته شده توسط Super User. ارسال شده در قیامت

پرسش	پاسخ
زنده شدن مردگان در قیامت چگونه است و انسانها در چه سنّی محشور می شوند؟	گاهی در قرآن می خوانیم که انسان تنها مبعوث می شود؛ مانند آیه «وَ کُلَّهُم آتیهِ یوم القِیمةِ فَررْاً؛(1) و همگی روز رستاخیز تنها نزد او حاضر می شوند». و گاهی می خوانیم انسان همراه با رهبر دنیایی اش مبعوث می شود: «یوم نَدعو کُلَّ أناسٍ باِمامهم؛(2) روزی که هر گروهی را با پیشوایشان می خوانیم». و گاهی می خوانیم که مردم دسته دسته و فوج فوج وارد می شوند: «یوم ینفخ فی الصور فَتأئونَ اَفواجاً؛(3)... پس شما فوج فوج [به محشر] می آیید». دلیل این تفاوت آن است که انسان در فریادرسی تنهاست و مال و دوست و خویشاوند، بدو سودی نمی رساند و در سرنوشت با رهبری که برگزیده است، همراه است و نیز میان گروهی که همسان و همفکر اویند در می آید. یکی از یاران پیامبر«صلی الله علیه وآله وسلم» درباره آیه «فَتأتون اَفوْاجاً» پرسید. رسول خدا«صلی الله علیه وآله» گریست و فرمود: پرسشی بس مهم کردی!» سپس فرمود: «که در قیامت مردم ده گونه محشور می شوند.» آن گاه رسول اللَّه«صلی الله علیه وآله»، ده گروه زیر و گونه حشرشان را نام برد: 1. شایعه ساز (سخن چین) به صورت میمون؛ 2. حرام خواران به صورت خوک؛ 3. ربا خواران با قامتی واژگون؛ 4. قاضی ناحق با چشمانی کور؛ 5. خودخواهان مغرور با گوشهایی کرّ و زبانهایی لال؛ 6. عالم بی عمل و قاضی (بدعمل) در حال جویدن زبان خویش؛ 7. همسایه آزار با دست و پای بریده؛ 8. خبرچین به نزد ستمگر آویخته به شاخه هایی از آتش؛ 9. پیروان شهوات و لذّات و کسانی که حق خدا را در مالشان اداء نمی کنند با بوئی بدتر از بوی مردار گندیده؛ 10. مستکبران و اهل فخر و خُیلاء در لباس و پوششی از آتش(4). در سوره قمر می خوانیم: «...کَاَنّهم جَرادٌ مَنْتَشرٌ(5)؛...از گورها برون آیند گوئیا آنان ملخهای پراکنده اند.» و خداوند متعال به پیامبرش می فرماید: «...و تَری النّاسَ سُکاری ....(6)؛ و مردمان را [از شدّت عذاب و وحشت چون ] مستان می بینی...» البته این وحشت برای گناهکاران و کافران است. مؤمنان با نوری درخشان در قیامت حضور پیدا می یابند و هیچ دلهره و وحشتی هم ندارند: «یَوْمَ تَرَی الْمؤٌمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ یَسْعی نُورُهم بَیْنَ اَیْدیهِمْ وَ بِاَیمانِهِمْ بُشْرلکُمُ الْیَومَ جَنَّتٌ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ خالِدینَ فیها ذلِکَ هُوَالفَوزُ الْعَظیمُ؛(7) روزی که مردان و زنان با ایمان را می نگری که نورشان پیش رو و در سوی راستشان شتابان حرکت می کند[و به آنها می گویند:] بشارت باد بر شما امروز باغهایی در بهشت که نهرها زیر[درختان ] آن جاری است. جاودانه در آن خواهید ماند این همان رستگاری بزرگ است.» امّا درباره سنّ اهل قیامت، از روایات معصومان«علیهم السلام» برمی آید که اهل بهشت همه جوان و زیبایند و در آنجا پیری و فرسودگی راه ندارد. از این رو، حضرت رسول اکرم«صلی الله علیه وآله وسلم» فرمودند: «اهل الجنّة جُردٌ مُردٌ کحلٌ لاَیَفْنی شبابهم ولا تُبلی ثیابهم؛(8) اهل بهشت بدن هایشان (تمیز) خالی از مو، صورت هایشان به شکل جوان که هنوز (مو) نروئیده و زیبا چشم مانند کسی که سرمه به چشم کشیده مژه ها و حدقه چشم بسیار مشکی و سیاه است و سفیدی چشم بسیار سفید نه جوانی آنها فنا می پذیرد و نه لباسشان می پوسد». « بخش پاسخ به سؤالات » 1) سوره مریم، آیه 95. 2) سوره اسراء، آیه 71. 3) سوره نباء، آیه 18. 4) تفسیرمجمع البیان و نورالثقلین و صافی، ذیل آیه 18 سوره نبأ. 5) سوره قمر، آیه 8. 6) سوره حج، آیه 3. 7) سوره حدید، آیه 12. 8) کنزالعمال، خ 39301.
آیا معاد جسمانی است یا روحانی؟	انسان مرکّب از دو چیز است: یکی همان بدن محسوس جسمانی که از سنخ مادیّات است و دیگر نفس ناطقه که آن را «روح» هم گویند و از عالم مجرّدات است. هر یک از این دو را خوشی و ناخوشی ای است که ویژه آن است. خوشی یا لذّت عبارت است از دریافتن آنچه برای درک کننده گوارا و سازگار است و ناخوشی یا اَلَم، عبارت است از دریافتن آنچه برای درک کننده ناگوار و ناسازگار است. لذّتهای جسمانی، آن است که برای قوای جسمانیه گوارا است و درک کننده آن نیز قوای جسمانیه است؛ مانند لذت خوردن و آشامیدن و نیز استشمام و شنیدن و دیدن. آلام جسمانی، ضد امور ذکر شده است؛ مانند گرسنگی، تشنگی و نیز خوردن و آشامیدن خوردنیها و آشامیدنیهای ناگوار یا استشمام بوهای بد. لذات نفس ناطقه را «لذات روحانی» گویند و چون نفسِ سالم دو قوّه دارد: یکی قوّه علمی و دیگری عملی و از این رو لذتهای آنها نیز بر دو قسم است: یکی آن که متعلّق به قوّه علمی است؛ مثل لذّت بردن از درک حقایق اشیا که مطابق واقع است از قبیل شناختن مبدأ و صفاتش و شناختن خود و معاد و دیگر اشیا به گونه حق و صواب، و دیگری لذّاتهایی که متعلّق به قوّه عملی است؛ مثل لذّت بردن از صفات جمیله و اخلاق پسندیده؛ چون توکّل و رضا و زهد و تقوا و اخلاص و انس به خدا و شکیبایی در سختی ها و سخاوت و مروّت و یقین و ایمان و وقار و... . آلام روحانی نیز بر دو قسم است: یکی آلامی که از آنِ قوّه علمی است؛ مثل آگاهی از جهل بسیط و جهل مرکّب که امور را بر خلاف آنچه بوده است، گمان برده باشد. و دیگر، آلامی که متعلّق به قوّه عملی است؛ یعنی تألّم او از صفات و خصال زشت و ناپسند مثل حسد، بخل، عداوت، کینه، قساوت، کبر، عجب، ریا و... . با روشن شدن این مقدّمه آشکار می گردد که معاد نیز بر دو قسم است: یکی معاد جسمانی، که عبارت است از برانگیخته شدن بدن و رسیدن آن به لذّتهای جسمانی که عبارت است از ثواب، یا آلام جسمانی که عبارت است از عذاب. دیگر، معاد روحانی که عبارت است از رسیدن روح به لذتها یا آلام روحانی. ثبوت قسم اوّل(معاد جسمانی) مورد اتفاق مسلمانان است، بلکه همه ارباب ملل و شرایع آن را پذیرفته اند. ولی گروهی، قسم دوم(معاد روحانی) را انکار کرده اند. آنچه مذهب محققان حکما و ارباب شریعت و فقیهان و عرفان است، این است که هر دو گونه معاد ثابت است و می گویند پس از مفارقت نفس از بدن، برایش لذتها یا آلام روحانی خواهد بود تا این که خداوند متعال اموات را زنده گرداند و ارواحشان را به بدنهایشان باز گرداند و پس از تعلّق ارواح به بدنها، آنها را نیز هم لذّتهای جسمانی است و هم لذّتهای روحانی. شکّی نیست که جمع شدن لذّتها و آلام جسمانی با لذّتها و آلام روحانی محال نیست؛ همچنان که در این عالَم نیز جمع هر دو لذّتها یا هر دو آلام رواست. « بخش پاسخ به سؤالات »
چیزی که از بین رفته چگونه ممکن است باز گردد؟ بنابراین معاد چگونه می تواند توجیه شود؟	چنانچه منظور این است که مسأله معاد و زنده شدن مردگان ممکن است اعاده معدوم شمرده شود و چون اعاده معدوم ممکن نیست، پس معاد هم بر این اساس غیرممکن می شود، محققین از این سؤال پاسخ داده اند که معاد اعاده معدوم نیست؛ زیرا فرق است بین اینکه چیزی از بین برود و معدوم شود و بخواهند آن را اعاده نمایند(اعاده معدوم) و اینکه چیزی را که صورتش از بین رفته و دستخوش تحوّلی قرار گرفته، به صورت اوّل درآورند. معاد از قبیل دوّم است، نه از نوع اوّل. چون انسان با فرا رسیدن مرگ معدوم نمی شود؛ بلکه فرا رسیدن مرگ آغاز نوع دیگری از زندگی برای انسان محسوب می شود. « بخش پاسخ به سؤالات »
معاد یعنی چه؟	معاد به معنای بازگشت انسان ها به جهان دیگر است. خداوند متعال در قیامت تمام انسان ها را زنده می کند و روح آنها به بدنشان باز می گردد و در پیشگاه عدل خداوند برای محاسبه حاضر می شوند، و براساس عقاید و اخلاق و اعمالی که داشته اند، پاداش و یا کفر دریافت می کنند. « بخش پاسخ به سؤالات »
اگر معاد جسمانی است، چطور میلیاردها انسان در قیامت محشور می گردند؟	درباره محشور شدن خلایق در روز قیامت برای رسیدگی به اعمال آنها، اقوال مختلفی وجود دارد و آنچه از صریح آیات قرآن مجید(9) و روایات معصومان«علیهم السلام» به دست می آید، این است که معاد هم جسمانی است و هم روحانی؛ یعنی همان گونه که در این عالم، ما با اجسام عنصری زندگی می کنیم، در آن عالم هم با اجسام محشور می شویم، به طوری که هر کس که ما را در روز قیامت ببیند می گوید این همان کس است که ما او را در دنیا دیده و شناخته بودیم. بعد از آنکه به خدای حکیم و قادر ایمان آوردیم، از نظر قدرت خدای جهان آفرین، هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد که صد میلیارد انسان یا هزاران برابر آن را در روز قیامت زنده کند؛ زیرا قدرت باری تعالی به هر چیز که وقوع آن امکان داشته باشد و ذاتاً محال نباشد، تعلّق می گیرد، و بدیهی است که زنده شدن میلیاردها انسان از محالات نیست، تا قدرت خدا به آن تعلّق نگیرد. « بخش پاسخ به سؤالات » 9) سوره معارج، آیه 43؛ سوره قمر، آیه 7؛ سوره یس، آیه 51؛ سوره حج، آیه 7.
معنای عبارت «انا الیه راجعون» چیست ؟	به نظر می رسد این جمله که ما به سوی خدا در حرکتیم، بدین معناست که ما به سوی جهانی که در آن جهان تنها قدرت و حاکمیت خداوند حاکم می باشد، در حرکتیم و این حرکت اختصاص به مؤمن ندارد، بلکه کافر هم به سوی آن عالم در حرکت است . البته در دار دنیا هم قدرت و حاکمیت تنها از آن خداست . لیکن صحنه قیامت صحنه بروز و ظهور این حقیقت است که حاکمیت تنها از آن خداست . اما در دنیا انسان ها به دلیل آلودگی ها و گناهان از درک این حقیقت غافلند. « بخش پاسخ به سؤالات »