امام باقر و امام صادق علیهم السلام

ارسال شده در امام باقر و امام صادق علیهم السلام

پرسش	پاسخ
چرا غیر از امام حسین«علیه السلام» سایر ائمه«علیهم السلام» اقدام به قیام در برابر حکومتهای جور نکردند؟	ائمه«علیهم السلام» در آن زمان، از یارانی که ایثارگرانه در رکاب آن بزرگواران فداکاری نمایند، برخوردار نبودند تا توانایی قیام و استیفای حکومت را از دست خلفای غاصب داشته باشند. « بخش پاسخ به سؤالات »
دانشمندانی که از مجلس درس امام جعفر صادق«علیه السلام» استفاده کرده اند چه کسانی بودند؟	در دوران زندگی امام ششم، جعفر بن محمد«علیه السلام» شرایط و امکانات فراوانی پدید آمد که آن امام بزرگوار در پرتو آن ها توانست مکتب فضیلت پرور خویش را کشود، زیر نظر خویش شاگردانی برازنده تربیت نماید. افرادی که در رشته های مختلف علمی از سرچشمه علوم وی استفاده نموده اند، بسیارند به طوری که در تاریخ ثبت شده، تقریباً 4000 نفر می باشند که به طور اختصار، به چند تن از فرهیختگان آنان اشاره می شود: 1. «ابان بن تغلب»؛ وی در علم تفسیر، و حدیث و فقه و لغت و نحو از افراد سرآمد زمان خویش بود و تألیفات فراوانی داشت. از جمله تألیفات او «تفسیر غریب القرآن» و «کتاب فضایل» می باشد. این مرد برجسته، علاوه بر بهره بردن از مکتب علمی امام صادق«علیه السلام» محضر امام زین العابدین و امام محمد باقر«علیه السلام» نیز بهره برده بود وی به تنهایی سی هزار حدیث از امام جعفر صادق«علیه السلام» از حفظ داشت، او به اندازه ای مورد علاقه آن حضرت بود که مرگ وی آن حضرت را داغدار کرد، به گونه ای که فرمود: «مرگ ابان دل مرا به درد آورد». 2. «ابوحمزه ثمالی»؛ مقام علمی وی به آن اندازه رفیع بود که زمانی که برای زیارت قبر حضرت علی«علیه السلام» رفته بود، دانشمندان زیادی دور وی جمع گشته، از وی بهره علمی می بردند. وقتی ابوحمزه بر امام وارد می شد، حضرت به او می فرمود:«دیدن تو مایه نشاط و شادمانی من می گردد». 3. «محمد بن مسلم»: درباره او گفته شده که سی هزار حدیث از امام باقر«علیه السلام» و شانزده هزار حدیث از امام صادق«علیه السلام» فرا گرفته بود. یکی از شاگردان حضرت صادق«علیه السلام» از حضرت پرسید: «در مواقعی که به شما دسترسی نداریم، در مورد پاره ای از مشکلات علمی چه کنیم؟» آن حضرت در پاسخ فرمود: «مشکلات خودت را با محمد بن مسلم در میان بگذار و حلّ آنها را از وی بخواه». 4. «جابربن حیان» که در زمینه علم شیمی مطالب فراوانی از آن حضرت فراگرفته و رساله هایی در این زمینه تألیف نموده است. وی پایه گذار علم شیمی شمرده می شود و هم اکنون برخی از رساله های وی، در کتابخانه های بزرگ اروپا وجود دارد. « بخش پاسخ به سؤالات »
چرا به امام پنجم«علیه السلام» باقر العلوم می گویند؟	«باقر» به معنای شکافنده است؛ و باقر العلوم لقب کسی است که در تبین و توضیح علوم متفاوت، متبحر و ممتاز باشد. می دانیم که در زمان امام باقر«علیه السلام» فرصتی پیش آمد تا آن حضرت بتوانند به تربیت شاگردانی چون «زراره» و «محمد بن مسلم» بپردازند و بخش گسترده ای از تعلیمات اسلامی را به آنان تعلیم دهند که همان تعلیمات، از طریق شاگردان امام در منابع شیعه وارد گشت. « بخش پاسخ به سؤالات »
چرا امام صادق«علیه السلام» برای تشکیل حکومت قیام نکرد؟	یکی از اعتقادات شیعه این است که امام«علیه السلام» علاوه بر هدایت مردم و حفظ اسلام، لازم است در رأس حکومت اسلامی - که خاتم انبیاء پایه گذار آن بوده - قرار گیرد. پیامبر تشکیل حکومت اسلامی داد و خود زمامدار مسلمانان بود. لذا امام هم به عنوان جانشین رسول خدا، عهده دار ریاست و زمامداری حکومت می باشد. در حدّ توان و امکان شایستگی که این امر را خداوند متعال به او تفویض کرده است امامان شیعه هم خود را برای رهبری و زمامداری مسلمانان به مردم اعلام کرده، احقاق حق نمودند. اما به دلیل موانع و مشکلات فراوان جز امیرمؤمنان علی«علیه السلام» و امام حسن مجتبی«علیه السلام» هیچ یک از ائمه دیگر نتوانستند به آن دست یابند. حضرت علی«علیه السلام» پس از بیست و پنج سال خانه نشینی، تنها پنج سال زمام امور مسلمانان را به دست گرفت که در این مدت نیز حکومت نوپای او با سه جنگ سخت روبرو شد. معاویه مسلمانان ناآگاه را به عنوان جهاد و عبادت، به مبارزه با امیرمؤمنان و حضرت امام حسن«علیهم السلام» تحریک می کرد. مردم کوفه با وجود اینکه از امام حسین«علیه السلام» با هزاران نامه دعوت کرده بودند تا با او برای خلافت و زمامداری بیعت کنند، در کربلا با فجیعترین وضعی آن بزرگوار و یارانش را به شهادت رساندند. گرچه جنایات بنی امیه - به خصوص واقعه کربلا - مسلمانان را از دستگاه اموی منفور ساخت و در نتیجه، حکومت هزار ماهه بنی امیه سقوط کرد، اما آگاهی و آمادگی عامه مردم، به حدّی نبود که حکومت امام صادق«علیه السلام» را بپذیرند و از حیله ها و دسیسه های ریاست طلب های کسانی چون «سفاح» و «منصور» مطلع گردند. «ابومسلم خراسانی» به عنوان طرفداری و حمایت از خاندان پیامبر قیام کرد و از امام صادق«علیه السلام» برای رهبری و خلافت دعوت کرد؛ همان طور که «ابوسلمه» برای قبول خلافت نامه ای به امام نوشت؛ ولی امام دعوت هیچ کدام را نپذیرفت؛ چرا که به خوبی می دانست که جز عده ای انگشت شمار، کسی واقعاً طرفدار و خواهان حکومت امام نیست و دعوت امثال ابوسلمه هم، نظیر دعوت کوفیان ظاهری است. به طور خلاصه، برای آن بزرگوار کاملاً روشن بود که زمینه برای خلافت او آماده نشده است، از همین رو به کار بنیادی تبیین اسلام و پرورش شاگردان پرداخت. دعوت ابن سلمه(1) ابوسلمه به سه نفر از بزرگان علویین: جعفربن محمد الصادق«علیه السلام»، عمراشرف بن زین العابدین«علیه السلام» و عبدالله محض نامه نوشت و آن را به وسیله یکی از نوکرانش به نام «حمدبن عبدالرحمن» ارسال کرد. ابن سلمه به پیک خود پنین دستور داد: «با شتاب هر چه بیشتر برو. در آغاز ورودت به مدینه، به منزل جعفربن محمد«علیه السلام» وارد می شوی و نامه را که حاوی دعوت به خلافت است به او تسلیم می کنی. اگر پاسخ مثبت شنیدی، دو نامه دیگر را محو خواهی کرد، و در صورت جواب منفی، نزد عبدالله محض می روی و چنانچه پاسخ مثبت شنیدی ، دو نامه دیگر را محو خواهی کرد و چنانچه پاسخ او هم منفی بود، نامه سوم را به نوه امام زین العابدین«علیه السلام» ، عمراشرف، تحویل ده». نامه رسان حرکت کرد و به محضر امام صادق«علیه السلام» رسید و نامه را تسلیم ایشان کرد. امام که ابوسلمه را خوب می شناخت، بدون اینکه نامه را قرائت کند فرمود: «مالی و لابی سلمه؛ مرا با ابوسلمه چه کار؟ او پیرو دیگری است». قاصد معروض داشت: «لطفاً نامه را قرائت کنید. امام به خادمش فرمود: چراغ را نزدیک آور آنگاه امام نامه را با آن سوزاند قاصد سؤال کرد: «چرا پاسخ ندادید؟» حضرت فرمود: «رایت الجواب؛ پاسخت را مشاهده کردی؛ آنچه دیدی به مولایت گزارش کن». آنگاه امام این شعر کمیت را قرائت کرد: «ایا موقدا نارا لغیرک ضوءها و یا حطبا فی غیر حبلک تحطب» قاصد از منزل امام خارج شد و نزد عبدالله محض رفت و نامه را به او داد. او نامه را قرائت کرد و خوشحال شد. صبح روز بعد، عبدالله سواره به سوی منزل امام صادق«علیه السلام» روان شد. همین که چشم امام به او افتا، با ناراحتی پرسید: «آیا خبری هست که اینجا آمدی؟» گفت: «بلی، بالاتر از آنچه توصیف شود». فرمود: «چیست؟» گفت«این نامه اباسلمه است که مرا به حکومت و خلافت دعوت کرده است، شیعیان ما هم از اهل خراسان به او روی آورده اند». امام فرمود: «چه موقع مردم خراسان شیعه و پیرو تو بوده اند؟ آیا ابا سلمه را به خراسان اعزام کردی و آیا تو آنان را به پوشیدن لباس سیاه فرمان دادی؟ آیا آنان که به عراق آمده اند به فرمان تو بوده اند و آیا یکی از آن ها را می شناسی؟» عبدالله در مقام پاسخ به فرموده های امام برآمد و به مجادله با آن بزرگوار پرداخت. در پایان امام به او فرمود: «سرانجام حکومت به نفع این جمعیت «بنی عباس» تمام می شود؛ نظیر این نامه ای که برای تو فرستاده برای من فرستاد و من آن را سوزاندم.»(2) در اواخر حکومت مروان حمار،- آخرین خلیفه اموی- «محمد» پدر ابراهیم و سفاح اولین خلیفه عباسی برای رسیدن به خلافت کوشش فراوانی و به تبلیغات وسیعی دست زد. از آن جمله مردی را به خراسان فرستاد و دستور داد که مردم آن سامان را به خاندان محمد«علیه السلام» دعوت کند، ولی نام کسی را نبرد. وی ابومسلم خراسانی را نیز به همین منظور به خراسان اعزام کرد و نامه مفصلی نیز به افراد صاحب نفوذ آن منطقه نوشت؛ امّا طولی نکشید که محمد مرد(3). پس از او فرزندش ابراهیم به وصیت پدر، کار او را تعقیب و برای رسید به خلافت و حکومت مشغول فعالیت شد. او نیز ابومسلم خراسانی را برای دعوت مردم خراسان به آن محل فرستاد و همچنین ابوسلمه را با نامه ای برای بزرگان خراسان به آن منطقه اعزام کرد(4). سپس ابوسلمه از طرف ابراهیم به کوفه آمد و برای او به فعّالیّت سیاسی پرداخت به طوری که ابراهیم او را به عنوان «وزیر آن محمد» ملقب ساخت. مروان با حیله ابراهیم را دستگیر و در«حران» محبوس ساخت و به طور فجیعی او را کشت. هنگامی که ابراهیم در زندان، متوجّه شد که از زندان مروان رهایی نخواهد یافت، در وصیت خود برادرش «سفاح» را به جانشینی خود منصوب کرد و تاکید کرد که در پی به دست آوردن خلافت باشد، که به آن خواهد رسید(5). اباسلمه پس از آگاهی از قتل ابراهیم به این فکر افتاد که یکی از علویین را برای خلافت دعوت کند. او مردی فرصت طلب بود و صرفاً برای رسیدن به مقام تلاش می کرد. او که می دانست ابرهیم، سفاح را به جای خود معرّفی کرده است، سفاح و برادران و یاران او را که به طرف کوفه روان شده بودند، جا داد و آنان را در منزل ولید بن سعد وارد ساخت و تا چهل شبانه روز خبر ورود آن ها را از اطرافیان خود که شیعه بودند پنهان می کرد(6). وی سرانجام با سفاح بیعت کرد(7). از آنچه که گذشت روشن می شود چرا اباسلمه برای امام نامه نوشت و از این امر چه منظوری داشت؛ به طور مسلم، وی معتقد به امامت امام صادق«علیه السلام» نبود، ولی اطرافیانش از کوفیان شیعه بودند. او می دانست که ابراهیم برادرش سفاح را نامزد خلافت کرده و نیز می دانست که لشکریان ابومسلم هم که به نفع بنی عباس می جنگند به طرف کوفه روان هستند و بالاخره، از همه فعّالیّتهای سیاسی و تبلیغاتی که برای خلافت سفاح می شد، آگاهی کامل داشت، با در نظر گرفتن این اوضاع، پرواضح است که اباسلمه هرگز مایل نبود که امام صادق«علیه السلام» به خلافت رسیده و حکومت را به دست بگیرد. دعوتنامه او هم برای ساکت نمودن شیعیان اطراف او بود و هم به این هدف که، اگر مردم با امام صادق«علیه السلام» بیعت کردند، او به مقامی نایل شود. ابومسلم خراسانی هم وضع مشابهی داشت و با اینکه به امامت امام صادق«علیه السلام» معتقد نبود، ولی نامه ای به این مضمون برای امام صادق«علیه السلام» نوشت: «من مردم را به دوستی اهل بیت سوق دادم، اگر میل رهبری داری اظهارکن». امام در پاسخ وی نگاشت «انت من رجالی و لاالزمان زمانی؛ نه تو از مردان و یاوران من هستی و نه زمان، زمان خلافت من است.»(8) همانطور که بیان داشتیم، امام صادق«علیه السلام» به خوبی می دانست که سردارانی چون ابومسلم و ابوسلمه می خواهند از وجهه امام و با تکیه به شعار «الرضا من آل الرسول» مردم را بسیج کنند، ولی در پس دعوتهای مذکور، نقشه های شوم بنی عباس و دیگر فرصت طلبان پنهان بود و مشاهده کردیم که ابومسلم چگونه به طرفداری بنی عباس و همچنین ابوسلمه با بیعت خود با سفاح، چه هدفی از دعوت امام داشتند. همانطور که در دوران انقلاب بزرگ اسلامی ایران مشاهده کردیم که اواخر حکومت «محمدرضاپهلوی» طرفداری برخی از عناصر منافق، چون بختیار و امینی از امام خمینی«رحمه الله» به چه منظوری بوده است. همچنان که امیرمؤمنان، علی«علیه السلام» در شورای شش نفره، خلافت مشروط را نپذیرفت و با قاطعیت شرط عمل به سیره و سنت خلفای قبل از خود را ردّ کرد. از سوی دیگر، بینش و ایمان مردمی که اظهار علاقه و طرفداری از امام می کردند، آنقدر زیاد نبود که فریب حیله های مخالفان حکومت امام را نخورند و یا در برابر سختیها و گرفتاری ها بتوانند مقاومت کنند. از این جهت، یاران مقاوم امام«علیه السلام» بسیار کم بودند. حضرت به طرق گوناگون به مردم تفهیم می کرد که یارانی حقیقی که بتواند با آنان قیام کند بسیار اندک هستند. «سهل بن حسن خراسانی» خدمت امام شرفیاب شد عرضه داشت: «ای پسر پیامبر خدا، مهربانی و رحمت از آن شماست. شما اهل بیت امامت و رهبری هستید. چرا از حق مسلّم خودتان سرباز می زنید، با اینکه صدها هزار فرمانبر مسلح و شمشیر به دست دارید؟» امام«علیه السلام» فرمود: «ای خراسانی، بنشین. حقت نزد خدا محفوظ است.» آنگاه امام دستور داد تا تنور را روشن کنند. سپس فرمود: «ای خراسانی برخیز و در تنور بنشین.» اخراسانی گفت: «آقای من! پسر رسول خدا، مرا به آتش مسوزان مرا ببخش، خدای ترا ببخشد.» فرمود: «بخشیدم.» در آن هنگام 0هارون مکی» وارد شد، در حالی که سرپایی خود را به دست گرفته بود. گفت:«السلام علیک یابن رسول الله». امام صادق«علیه السلام» به گفت: «سرپایت را رها کن و در تنور بنشین.» او نیز آن را رها کرد و در تنور نشست. امام«علیه السلام» به خراسانی روی کرد و درباره اوضاع و جریانات خراسان با او به گفتگو نشست، گویی که خود، وقایع را از نزدیک مشاهده کرده است. سپس فرمود: «ای خراسانی، برخیز و آنچه در تنور است، بنگر.» فرد خراسانی می گوید: «برخاستم و دیدم او آرام چهار زانو نشسته است؛ بیرون آمد و بر ما سلام کرد.» امام«علیه السلام» به آن مرد فرمود: «در خراسان مانند این فرد چند نفر می یابی؟» عرض کرد: «به خدا سوگند یک نفر هم وجود ندارد!» امام نیز فرمود: یک نفر هم نه، به خدا سوگند! آنگاه فرمود: «در زمانی که 5 نفر یاور نداریم قیام نمی کنیم. ما وقت قیام را بهتر می دانیم(9). سدیر صیرفی می گوید: «نزد امام صادق«علیه السلام» رفتم و به عرض رساندم که: «به خدا سوگند خانه نشینی برای شما روا نیست!» فرمود: «چرا ای سدیر؟» گفتم: «چون دوستان، شیعیان و یاران شما فراوانند. به خدا اگر امیرمؤمنان به اندازه شما شیعه و یاور داشت ابوبکر و عمر در بردن حق او طمع نمی کردند.» فرمود: «ای سدیر، به نظر می رسد که چه مقدار باشند؟» گفتم: «صد هزار.» فرمود: «صد هزار؟» گفتم: «دویست هزار.» فرمود:«دویست هزار؟» گفتم: «آری و نیمی از دنیا.» امام در پاسخ سکوت اختیار کرد و پس از چند لحظه فرمود: «ممکن است که با همه به ینبع برویم؟(10)» گفتم: «آری.» فرمود تا یک الاغ و یک استر را زین کنند. من پیشی گرفتم تا سوار الاغ شوم، فرمود: «ای سدیر، ممکن است که الاغ را به من واگذاری؟» گفتم: «استر زیباتر و آبرومندتر است.» فرمود: «الاغ برای من آسانتر است.» آن حضرت بر الاغ و من بر استر، به راه افتادیم تا وقت نماز رسید.» فرمود: «ای سدیر، پیاده شویم تا نماز بخوانیم.» سپس فرمود: «اینجا زمین شوره زاری است که در آن، نماز روا نیست.» حرکت کردیم تا به زمین قرمز رنگی رسیدیم؛ حضرت به جوانی که چند بزغاله را شبانی می کرد، نگاه کرد و فرمود: «به خدا سوگند، اگر من به اندازه شماره این بزغاله ها یاور داشتم، سکوت برایم روا نبود!» او می گوید: «پیاده شدیم و نماز خواندیم. آنگاه که از نماز فراغت پیدا کردیم، متوجّه بزغاله ها شدم، آنها را شمارش کردم؛ 17 تا بیشتر نبودند.(11)» « بخش پاسخ به سؤالات » 1) ابوسلمه، حفص بن سلیمان خلال همدان اهل ایران است. او مردی ثروتمند، خوش طبع و سخنران بود و اولین کسی بود که به وزیر ملقب شد.(وفیات الاعیان، جزء اول، ص 446) 2) الامام الصادق «7» ، ج 2، ص 313. مروج الذهب مسعود، ج 3، ص 269، چاپ قاهره. 3) تاریخ الخلفاء، سیوطی، ص 257. 4) تاریخ طبری، ج 10، ص 25. 5) مروج الذهب، ج 3، ص 252. 6) تاریخ ابن خلدون، ج 3، ص 128. 7) البدایه و النهایه، ج 10، ص 40. تاریخ ابن خلدون، ج 3، ص 128. 8) الام الصادق، ج 2، ص 314؛ نقل از ملل و نحل شهرستان، ج 1، ص 241. 9) بحارالانوار، ج 47، ص 124. 10) ینبع مزرعه ای است دارای چشمه ها و نخلها و زراعت که در کنار جاده در مسیر مصر قرار دارد. 11) اصول کافی، ج 2، ص 242.
آیا صحیح است که ابومسلم خراسانی به امام صادق«علیه السلام» حکومت را پیشنهاد کرده است؟	اگر این مطلب صحیح باشد که ابومسلم خراسانی پس از پیروزی حکومت را به اما جعفر صادق«علیه السلام» پیشنهاد کرده باشد؛ اوّلاً: باید ملاحظه شود که او چه نیّتی داشت. مسلّم نیّت پاکی در این پیشنهاد نداشته است و این پیشنهاد نظیر پیشنهاد حکومت به امیرالمؤمنین«علیه السلام» از جانب ابوسفیان پس از جریان سقیفه است. که امیر المؤمنین«علیه السلام» آگاه به نیّت ناپاک او بود و ثانیاً: تنها پیشنهاد او کفایت نمی کرد تحقق مسأله حکومت نیازمند به پذیرش عمومی است. و چنین پذیرش از جانب قاطبه مردم به جهت ناآگاهی و جهلشان وجود نداشت. « بخش پاسخ به سؤالات »

چاپ