بهشت و جهنم

پرسشپاسخ
فرق بین برزخ و دوزخ و فردوس چیست؟برزخ، فاصله میان مرگ و قیامت است و زندگی در برزخ زندگی روحی است و کسانی که مؤمن و نیکوکار بوده اند، از ثواب های روحی برخوردارند، و افرادی که کافر و زشتکار باشند، در عالم برزخ به عذاب های روحی معذب می باشند.
امّا دوزخ، نام جهنم است و فردوس نام یکی از باغ های بهشت است، چنانکه در این آیه آمده است: «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات کانت لهم جنات الفردوس نزلا(1)؛ یعنی: آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، بهشت های فردوس جایگاه آنان خواهد بود». چگونگی و ویژگی بهشت و دوزخ و عالم برزخ را پیامبران و معصومان«علیهم السلام» - که به خوبی از آن جهان ها آگاهی داشته اند - بیان کرده اند.



1) سوره کهف، آیه 107.


« بخش پاسخ به سؤالات »
آیا انسان های به دور از تمدّن مانند مردمان متمدّن در روز قیامت، به بهشت یا دوزخ می روند؟از آموزش های رهبران راستین بدین حقیقت رهنمون می شویم که کیفیّت مجازات در آخرت با اندازه خرد و عقل انسان تناسب دارد. هر کس عقلش بیشتر، باشد مسئولیّتش افزون تر و کیفرش سخت تر خواهد بود. انسان های ابتدایی که از هر گونه تمدنی بیگانه و دور بوده اند، به طور مسلّم به گونه انسان های خردمند و عاقل تکلیف نداشته عقاب و کیفر آنان نیز بدان گونه نمی باشد.

« بخش پاسخ به سؤالات »
چرا در قیامت خداوند مجرمان را با سرما عذاب نمی کند؟این صحیح است که سرما هم مانند گرما می تواند عامل عذاب باشد، ولی ضرورتی وجود ندارد که خداوند به تمام انواع عذاب ها و عقوبت ها از ناحیه تمام عوامل نسبت به مجرمان و متخلّفان اقدام کند.
امّا اینکه خداوند آتش را برای عذاب و کیفر برگزیده است، اگر انحصار آن درست باشد، چیزی است که خداوند با توجّه به عدالت و حکمتی که دارد و با نظر به علم گسترده و غیرمحدودش، آن را برگزیده است و ما می دانیم او در عین عقوبت کردن، عادل است و بیش از اندازه استحقاق کیفر نمی دهد.
البته از آیات قرآن و احادیث، تعبیری که دلالت صریح بر انحصار عذاب به آتش داشته باشد، به نظر ما نرسیده است.

« بخش پاسخ به سؤالات »
آیا آخرت از جنس این دنیاست؟از روشن ترین آیاتی که دلالت دارد بر این که آخرت در عَرْض دنیا نیست، بلکه در طول و باطن دنیاست، آیه هفتم از سوره روم است: «یعلمون ظاهراً من الحیوة الدنیا و هم عن الآخرة هم غافلون؛ از حیات دنیا ظاهری را دانند و ایشان از آخرت غفلند».
از آن جا که خداوند در این آیه کریمه آخرت را در برابر ظاهر حیات دنیا قرار داده است، می توان دریافت که آخرت، عبارت از باطن حیات دنیاست. اگر آخرت از جنس دنیا می بود، اعتقاد به آخرت در حقیقت گونه ای اعتقاد به تناسخ بود و معاد عبادت از آبادانی و عمارت دنیا پس از خرابی اش؛ در حالی که خردمندان گفته اند که دنیا مضمحل می گردد و از میان می رود و دیگر باز نمی گردد و به هیچ روی تعمیر و آبادانی ندارد.

« بخش پاسخ به سؤالات »
آیا بهشت و دوزخ آفریده شده اند؟خداوند در سوره آل عمران، آیه 133، می فرماید: «وسارعوا الی مغفرة من ربّکم و جنّة عرضها السّموات و الارض اعدّت للمتّقین؛ به سوی آمرزش پروردگار و بهشتی که به پهنای آسمانها و زمین است از یکدیگر پیشی گیرید که آن بهشت برای پرهیزکاران آماده شده است».
درباره دوزخ نیز در آیه 131 سوره آل عمران فرموده است: «واتقوا النار التی اعدت للکافرین؛ بترسید از آتشی که آماده شده است برای کافران».
از چنین تعبیرهایی در قرآن، برمی آید که بهشت و جهنّم آفریده شده اند.

« بخش پاسخ به سؤالات »
آیا ازدواجی در قیامت هست؟در آیاتی بسیار وارد شده است که، بهشتیان دارای همسران پاکیزه اند.(2)



2) سوره بقره، آیه 25؛ سوره آل عمران، آیه 15.

« بخش پاسخ به سؤالات »
خداوند که می داند کدام انسان سرانجام به بهشت یا جهنّم خواهد رفت، چرا از مرحله نخست انسان را به بهشت یا جهنّم نبرد؟انتقال انسان به بهشت یا جهنّم پس از زندگی در این جهان، براساس استحقاق و شایستگی است و این شایستگی در اثر اعمال اختیاری انسان در این جهان به وجود می آید. اگر خداوند انسان را به این جهان نیاورده به جهنّم می برد، این کار ظلم بود؛ زیرا هنوز کاری که شایستگی کیفر را در انسان به وجود آورد، از او سرنزده بود، و اگر انسان را بدون هیچ عملی به بهشت می برد، استحقاق رفتن به بهشت را نیز دارا نبود.

« بخش پاسخ به سؤالات »
آیا بهشت و جهنّم خلق شده است؟به طوری که از ظاهر برخی آیات قرآن و روایات اسلامی استفاده می شود، بهشت و جهنّم هم اکنون آفریده شده اند.
در سوره آل عمران، آیه 133 فرموده است: «وسارعوا الی مغفرة من ربّهم و جنّة عرضَها السموات و الارض اُعِدَّت للمتقین؛ به سوی آمرزش پروردگار و بهشتی که پهنای آن آسمان ها و زمین است، از یکدیگر پیشی گیرید؛ بهشتی که برای پرهیزکاران آماده شده است».
درباره جهنّم هم در آیه 131 می فرماید: «واتقوا النار الّتی اعدّت للکافرین؛ بترسید از آتشی که آماده شده برای کافران». این گونه تعبیرات در آیات چندی از قرآن آمده است و روشن است که اگر بهشت و جهنّم هنوز آفریده نشده بود، چنین تعبیری به طور حقیقت، صحیح نخواهد بود.

« بخش پاسخ به سؤالات »
آیا می توان گفت بشارت و انذار پیامبران واقعیّتی نداشته، تنها برای ایجاد ترس و امید در بشر، برای زندگی راحت بوده است؟مسأله معاد دارای دلایل قطعی عقلی و نقلی است این دلیل ها هیچ گاه با این مطلب که پیامبران انگیزه دعوتشان تنها آبادی زندگی این جهان بوده است، سازش ندارد. پس از اینکه ما از راه معجزات، به راستگویی و حقانیّت پیامبران ایمان آوردیم و گزارش آنان از بهشت و جهنّم و ثواب ها و عذاب های آنها بر ایمان مسلّم و ثابت گشت، ناگزیر یقیق پیدا می کنیم که این مسایل در خارج واقعیّت دارد. بر فرض که به آن یقین هم پیدا نکنیم و تنها احتمال وقوع آن را بدهیم، عقل ما می گوید دفع زیان (مهم)، هر چند احتمالی باشد، لازم است.

« بخش پاسخ به سؤالات »
آیا جهنم برای تنبیه است؟ اگر منظور این است تنبیه در آن عالم چه فائده ای برا بدکاران دارد؟یکی از چیزهایی که عقل درک می کند، این است که افراد مؤمن شایسته پاداش و کافران مستحق کیفر هستند و بهشت وجهنم تجسم پاداش اعمال است. در واقع، جهنم کیفر عاصی است و به منظور تنبیه آنان صورت نمی گیرد.
آری، بسیاری از بلاها و گرفتاریهایی که در این جهان متوجه افراد عاصی می شود، ممکن است به قصد تنبیه و بازگشت آنان به خدا باشد. بعضی آیات(3)و روایات بر این مطلب صحه گذاشته اند.



3) سوره الروج آیه 11، سوره انشقاق آیه 6، سوره النباء آیات 26 - 36 .


« بخش پاسخ به سؤالات »
اگر خادمین به بشریت کافر باشند به جهنم می روند؟به طوری که از آیات و قرآن(4)و سخنان معصومین«علیه السلام»استفاده می شود، بهشت نعمت های آن ویژه کسانی است که به خدا و تمام مسائلی که ایمان به آنها لازم است ایمان داشته باشند و کسی که به خدا و قیامت و پیامبران الهی کافر باشد از بهشت محروم خواهد بود. از سوی دیگر، کافر در صورتی که قاصر نباشد، شایسته سهمگین ترین عقوبت است؛ زیرا کفر و شرک بزرگ ترین ظلم است. چنین فردی، اگر به بشریت خدمتی کرده باشد این عمل او نمی تواند با آن ستم بزرگ برابری کند. آری، ممکن است کارهای نیک و خدمت این فرد، موجب تخفیف عذاب وی گردد. آنچه یادآور شدیم، اصل بی کلی است که از قرآن و احادیث استفاده می شود.

« بخش پاسخ به سؤالات »
خداوند در آیه 178 سوره اعراف می فرماید: به حقیقت آفریدیم برای دوزخ بسیاری از جنیان و آدمیان» چرا خداوند بین افراد بشر تبعیض قائل شده و گروهی را برای جهنم آفریده است؟بشر آزاد و مختار آفریده شده و در انجام کارها و پیمودن راه سعادت و شقاوت مختار است. خدا بهشت را برای افراد نیکوکار مهیا کرده است و اشخاص بدکردار را به دوزخ می برد. اما خداوند قبل از هر چیز، با فرستادن کارهای خوب خوب و بد را به مردم معرفی کرده و از آنان خواسته است که کارهای نیکو انجام دهند تا سعادتمند گردند. هدف آفرینش انسان هم است که از خدا اطاعت کند و با عبادت پروردگار جهان، به کمالات انسانی و بهشت نائل گردد. خدا در قرآن می فرماید: و ما خلقت الجن و الانس الا الیعبدون؛ من جن و انس را فقط برای عبادت خلق کردم»(5) و در جای دیگر می فرماید: ما راه راست به بشر نشان دادیم، حال چه پیروی کند و شاکر باشد چه کفران ورزد و طغیان کند»(6)و می فرماید: «هر کس می خواهد ایمان بیاورد هر کس می خواهد کفر بورزد»(7)بشر در انتخاب سعادت شقاوت مختار است، اگر روش نیکویی برگزید در آخرت سعادتمند می شود و اگر بدکردار شد در دوزخ غذاب خواهد دید. در فصل برداشت، هر که کشته خویش درو خواهد کرد. خدا در قرآن می فرماید: «خدا به مردم ظلم نمی کند لیکن خودشان بخویشتن ظلم می کنند»(8).
با این همه، خداوند می داند که گروهی از مردم از دستورات و برنامه های پیمبران سرپیچی گناه و گمراهی برمی گزینند و با اختیار و اراده خود راه شقاوت و بدبختی را می پیمایندو از این رو رهسپار دوزخ می گردند. به همین جهت، خداوند در آیه مورد سؤال شما می فرماید: «گروهی از این مردم برای دوزخ آفریده شده اند» چون به قدری معصیت کرده اند که دل، چشم و گوششان از درک حق عاجز است واینان از چهار پایان بدتر شده اند. خدا در این آیه نمی خواهد بفرماید از اول قلب و چشم و گوشهای بسیاری از مردم طوری خلق شده که حقیقت را درک نمی کنند ناچار از انجام گناهند؛ بلکه می خواهد بفرماید که در عین حال که همه مردم می توانند با پیمودن راه حق به بهشت برسند و با این که و صلاح آنان نیز همین است، ولی من می دانم که گروهی از ایشان طریق شقاوت را در پیش می گیرند و به دوزخ می روند. لذا اینان برای جهنم خلق شده اند و سرنوشت و اخر امرشان دوزخ است. مثلاً اگر دولت قوانینی را برای آسایش ملت و امنیت عمومی تدوین کرد و از آنان خواست این قوانین را که مطابق با مصالح آنان است رعایت کنند و اخطار کرد که زندان جای قانون شکنان است؛ ولی با تمام این سفارشات، گروهی از مردم بر ضرر خودشان اقدام و قانون عمومی را پایمال کنند و مرتباً رهسپار زندان گردند. آن گاه اگر کسی بگوید: «گروهی از این مردم برای قانون شکنی و زندان خلق شده اند». مقصودش این نیست که اینان ناچارند از قانون تخلف کنند و روانه زندان شوند و من خواسته ام که به آنان زندان بروند، بلکه می خواهد بگوید: من می دانم علی رغم اختیار مردم در پیروی از قانون و یا مخالفت آن، عده ای وجود این قوانین با اختیار و اراده بدبختی و زندان را انتخاب و آن را بر پیروی از قانون و مصالح و منافع خود ترجیح می دهند.



4) سوره اعراف آیه 169، سوره القصص آیه 77.
5) سوره الزاریات آیه 56 .
6) سوره انسان آیه 3.
7) سوره کهف آیه 29.
8) سوره یونس، آیه 44.



« بخش پاسخ به سؤالات »
آیا سوختن بدن جهنمی و تبدیل آن به بدنی دیگر دلیل فساد و تباهی در قیامت نیست؟در عالم قیامت عوامل فساد وجود ندارد، به همین جهت جسم انسانی باقی می ماند. علاوه بر این، بدن تابع کامل روح است. البته روایت شده پس از این که بدن جهنمیان می سوزد، بدل آن جایگزین می شود. (کلی نضجت جلو دهم بدلناهم جلودا غیرها لیذو قوا العذاب).

« بخش پاسخ به سؤالات »
ظرفیت جهنم چه اندازه است؟آیا این همه انسان های گناهکار در جهنم جای می گیرند؟همان گونه که به اذن خداوند ظرفیت بهشت و نعمت های آن معلول اعمال شایسته انسان های مؤمن است، ظرفیت جهنم و کیفیت عذاب آن هم معلول گناه آدمیان است.
هر قدر گناهکاران بیشتر باشند، ظرفیت جهنم وسیع تر و هر چه گناه آنان بدتر و آتش آن فروزان تر و سخت خواهد بود.

« بخش پاسخ به سؤالات »
آیا این که گفته می شده «اشخاصی مثل مانی برموجب شده انداین دنیا مثل بهشتی شود که ادیان الهی وعده داده اند؛ از این رو باید از میان بهشت در این دنیا و بهشت آخرت یکی را انتخاب کرد» سخن درستی است؟کجای دنیا بهشت است؟ بهشت جایی است که آدمی از هر حیث در راحتی و رفاه باشد و هیچ گونه ناراحتی و رنج نداشته باشد. آیا ما می توانیم در این دنیا جایی پیدا کنیم که سعادت روح و جسم انسان از هر حیث تأمین گردد و نقطه ضعفی برای آنان نباشد؟ بدون تردید چنین محیطی نیافتنی است.
اگر دنیا بهشت است پس این همه فساد، جنایت، خونریزی و ناراحتی چیست؟ خود همین رنج ها و گرفتاری ها در این جهان نشان آن است که جهان دیگری در کار است که اگر کسی با این گرفتاریها درست برخورد کند و در برابر سختی ها استقامت داشته باشد و دامن خویش را به ناپاکی ها و فساد آلوده نسازد و خدا را اطاعت کند. در جهان دیگر به بهشت خواهد رفت و از نعمت های آن برخوردار خواهد شد. گذشته از این، خود مانی هم ادعا نکرده که بهشت در همین جهان است. او هم معتقد بود افراد پاک پس از درگذشت از این جهان به بهشت می روند.
علاوه براین، بطوری که محققان گفته اند، مانی واقعاً پیغمبر نبوده است و مردم را به ثنویت و دوگانه پرستی (اعتقاد به نور و ظلمت به عنوان به مبدأ برای جهان) دعوت می کرد.

« بخش پاسخ به سؤالات »
آیا وسوسه شیطان و تکالیف شرعی در بهشت هم وجود دارد؟بهشت ظرف «ظهور فعلی» اعمال شایسته انسان است نه ظرف «تکلیف و لذا در بهشت تکلیفی نیست که سرپیچی از آن قابل تصور باشد و وسوسه شیطان هم تا ظهور امام زمان (عج) پایان می یابد.
روایت شده است که حضرت امام صادق«علیه السلام»فرمودند: «مراد از «یومالوقت المعلوم»(9) وقت قیام قائم است و قائم آل محمد«صلی الله علیه وآله» آن لعین را در ارض کوفه گردن خواهد زد»(10).




9) سوره حجر، آیه 38.
10) تفسیر شریف لاهیجی، جلد دوم، ص 671.

« بخش پاسخ به سؤالات »
منظور از آیه «یطوف علیهم ولدان مخلدون» چیست؟یعنی نوجوانانی جاودانی (در شکوه و طراوات) پیوسته گرداگرد آن ها می گردند. «یطوف» از ماده «طواف» شاره به خدمت مداوم آن هاست. و تعبیر به «مخلدون» با این که همه اهل بهشت «مخلد» و جاودانی هستند، اشاره به جاودانگی نشاطِ جوانی و طراوت و زیبایی آنهاست این نوجووانا، خدمتکارانی بهشتی هستند که خداوند آنان را برای به این قصد آفریده است.

« بخش پاسخ به سؤالات »
نقل شده است که امام صادق«علیه السلام» فرمود: «اگر خدوند یک حسنه از کسی را قبول کند، بدون هیچ عذابی او را داخل بهشت کند»(11)در این باره توضیح فرمائید؟این فرمایش دلیل معقولی دارد و آن اینکه خداوند می فرماید: «انما یتقبل الله من المتقین همانان خداوند از متقین قبول می کند»(12)بنابراین، خداوند تنها کار نیکوی کسی را می پذیرد که متقی باشد در آیه دیگر هم می فرماید: «تلک الجنه التی نورث من عبادنا من کان تقیا؛ این بهشتی است که به بندگان ارث می دهم که متقی باشند»(13) یا در آیه دیگری در همان سوره می فرماید: «ثم ننجی الذین اتقوا... سپس متقین را نجات می دهیم»(14).
بنابراین از کسی یک حسنه می پذیرد و او را به بهشت می برد که متقی باشد.



11) وسائل الشیعه جلد3، صفحه 22، حدیث 7.
12) سوره مائده، آیه 27.
13) سوره مائده، آیه 27.
14) سوره مریم، آیه 72.


« بخش پاسخ به سؤالات »
از موضوع باز شدن یکی از درهای بهشت در قم چیست؟در کتاب بحارالانوار روایاتی که مورد شهر قم نقل شده است که در بعضی از آن ها آمده که بهشت هشت در دارد و یکی از آن درها مخصوص اهل قم است و یا گفته شده سه در آن به سوی قم است. ظاهراً مقصود این روایات این است که از قم مردم زیادی وارد بهشت می شوند البته توجه به این نکته ضروری است که منظور همه ساکنان قم نیست، بلکه آنانی که اهل تقوی و پیروی از شریعت حقه پیروان ثابت قدم ولایت است.

« بخش پاسخ به سؤالات »
بهشت و پاداش ها و نعمت های آن و دوزخ و عذاب های آن چگونه است. کیفیّت کیفر اعمال به چه نحو است؟روز قیامت روز وحشت و تاریکی و آبروریزی و قهر و... دادگاه الهی در حضور شاهدانی همچون فرشتگان و انبیاء و مردم و اعضاء و جوارح کارنامه نیکوکاران بدست راست و همه فریاد می زنند بیائید و نامه های ما را بخوانید ما رستگار شدیم با صورتهای برافروخته و شاد ولی مجرمان بدبخت و شرمنده و از همه جا مأیوس.
امّا جهنّم: برای بردن شخص مجرم به دوزخ خطاب می رسد «خُذُوه فَغُلّوه ثُمّ الجحیمَ صَلّوة(15)؛ ای مأموران عذاب این جنایتکار را بگیرید و به او دستبند بزنید سپس به دوزخ پرتابش کنید».
z درهای جهنّم - «لها سَبْعةُ ابوابٍ لِکُلّ بابٍ منهم جُزءٌ مقوم» «سوره فجر آیه 44» قرآن می فرماید: دوزخ هفت در دارد وبرای ورود هر یک از درهای گروه معینی از مجرمان تقسیم شده که از همان در به دوزخ پرتاب می شوند) این درها به خاطر تشریفات نیست بلکه به خاطر اصناف جنایتکاران است. در احادیث می خوانیم که جهنم هفت طبقه است که روی هم قرار گرفته است و هر طبقه مخصوص گروهی است. «نورالثقلین ج 4، ص 504 ».
در پائین ترین و سخت ترین طبقات منافقان جا دارند که قرآن می فرماید «ان المنافقین فی الدرَّک الاَسْفل من النار» «سوره نساء آیه 45»منافقان به خاطر مصونیتی که از اظهار اسلام دارند در میان مؤمنین عامل نفوذی برای کفار بوده و سخت ترین ضربه را در طول تاریخ به اسلام مسلمین زده اند.
zوضع جهنم و آتش -
01 قرآن برای جهنم یک خروش و حالت عصبانی و قهری بیان فرموده « سَمِعُوا لهاتَغیظُّاً و زفیراً» «سوره فرقان آیه 12» دوزخیان از راه دور صدای دلخراشی را از دوزخ می شنوند).
02 دوزخ گرچه به خودی خود به قدری بزرگ است که هر گاه به او گفته شود آیا پر شدی می گوید آیا باز هم دارید؟ «هل امْتلأت و تقول هل من مزیدٍ»؟ «سوره، ق آیه 30» ولی با این همه بزرگی جای دوزخیان بسیار تنگ است که قرآن از آن به «مکاناً ضیّقاً» «سوره فرقان آیه 13» تعبیر فرموده شاید بتوان به دیوار بسیار بزرگی تشبیه کرد که در آن میخ ای را می کوبیم با اینکه دیوار بسیار بزرگ و ضخیم است ولی جایگاه هر میخی تنگ است.
03 این دوزخ مأمورانی دارد که قرآن عدد آنها را نوزده بیان فرموده «سوره مدثر آیه 29»و
04 این مأموران دوزخ بسیار با خشونت و قدرت و قاطعیت طبق همان فرمان خدا بدون هیچگونه کم و کاستی مشغول عذابند و به استمداد و ناله ها و نعره های دوزخیان کوچک ترین توجهی نمی کنند قران می فرماید: «علیها ملائک غلامظ شدادٌ لا یعصون الله ما اَمَرَهم و یَفْعَلُون ما یُؤمَرونَ» «سوره تحریم آیه 6» .
05 وضع دوزخ طوری است که نسبت به کفار همدیگر است و احاطه دارد. در سوره کهف می خوانیم سراپرده ها و شعله های جهنم همه جا کنار را در برگرفته و می پوشاند «کهف آیه 29».
06 دوزخیان در آتش آه و زوزه می کشند «لهم فیها رفیرٌو شهیق» «سوره هود آیه 106» زفیر به معنی با صدای نفس را بیرون دادن و شهیق یعنی با صدا نفس را درون بردن .
07 آتش دوزخ فوران دارد .«سوره فلک آیه 8».
08 آتش دوزخ هرگز به سردی نمی گردید. زیرا هرگاه به سوی خاموشی برود خداوند آنرا شعله ور می کند «کُلّما خَبَثْ زِدْناهم سعیراً» «سوره اسراء آیه 97».
09 عذاب دوزخ بسیار پرمایه و غلیظ است .
010 در دوزخ مرگ نیست «فاطر 36».
011 شعله های دوزخ مثل شمشیر به صورت مجرمان کشیده می شود .
012 از سوز آتش پرستهای صورت دوزخیان جمع و لبها از هم باز و دندانها آشکار می شود مانند سر گوسفندی که آنرا روی آتش می گیرند .
013 علاوه بر آتش سایه ای از دود سیاه بر سرشان قرار می گیرد «واقعه 43» .
014 آتش دوزخ زبانه می کشد.
015 آتش دوزخ باطن را همچون ظاهر می سوزاند.
016 لباس دوزخیان هم از آتش است .
zگوشه ای از علل عذاب
01 ایمان نداشتن به خدا و فکر محرومان جامعه نبودن در قرآن کریم آمده که در قیامت مأموران عذاب خطاب می شود بگیرید این مجرم را و به دست او دست بند بزنید و به دوزخ ببرید زیرا او به خدای بزرگ ایمان نیاورد و به فکر محرومان نبود «سوره الحاقه آیه 34».
02 به معاد ایمان نداشتن و پای بند به نماز نبودن و در یاوه سرایی ها و لهو و لعب ها فرق شدن.«سوره مدثر آیه های 46-40».
03 آیات و احکام خدا را مسخره کردن و به دنیا مغرور شدن «جاثیه آیه 33».
04 ارتکاب گناه و نپذیرفتن دعوت انبیاء «نوح 25».
05 خیانت به اولیای خدا «تحریم 10».
06 سرمایه اندوزانی که نسبت به حق متکبرانه برخورد می کنند «سوره مباح آیه 18».
z بعضی کیفرهای اعمالی :
به نقل از پیامبر اکرم «صلی الله علیه وآله»«جلد بحار ص 213».
- کسی که به یک وجب از زمین همسایه خیانت کند آن قطعه تا اعماق زمین به صورت طوقی به گردنش می افتد.
- کسی که اهل گناه بزرگ زنا و لواط باشد بدبوتر از مردار به دوزخ می افتد.
- کسی که به مهریه همسرش ظلم کرده و آنرا نپردازد در قیامت مانند زناکاران محشور گشته و مورد سؤال قرار می گیرد.
- کسی که میان همسران خود به عدالت رفتار نکند در قیامت به دست او غل می زنند.
- کسی که با نیش زبان و سخن چینی میان مسلمانان را به هم زند در قیامت با نیش مار گزیده می شود.
- کسانی که در دنیا متکبرند در قیامت در قیافه های بسیار ریز لگدمال می شوند.«این حدیث طوفانی است و برای اطلاع از آن به مرجع مراجعه شود.»
zآلام روحی
آنچه تاکنون مطرح شد مربوط به عذاب های جسمی دوزخ بود لیکن در قیامت نوع دیگری از عذاب وجود دارد که ناگواری آن کمتر از عذاب های جسمی نیست.
از جمله :
01 مؤمنان به آنها می خندند. آری جواب خنده کنار در دنیا جز خندیدن به آنها در روز قیامت نیست «سوره مطفین آیه 33».
02 خداوند با آنها حرف نمی زند راستی کسی که از حرف نزدن و جواب ندادن معلم و همسر و شریک رنج می برد در آن روز که از لطف خدا محروم و کسی با او سخن نمی گوید چه خواهد کرد؟ که این خود بزرگ ترین شکنجه است .«بقره آیه 174».
03 گاهی به او خطاب می شود «ذُقْ انَّک اَنْت العزیز الکَریم» «سوره رخان آیه 49»بچش مزه عذاب و قهر خدا را همانا تو عزیز و کریم بودی !و عمری در شخصیت مرهومی زندگی کردی و خود را انسانی نمونه و کم نظیر می پنداشتی!
04 کسانی که بعد از رسول اکرم«صلی الله علیه وآله»منحرف گشتند و راه او را ادامه ندادند از نوشیدن آب از حوض کوثر محروم خواهند ماند «کنزالعمال جلد14 ص 419-417».
zبهشت و بهشتیان
نیکوکاران مؤمن به هنگام مرگ و زنده شدن قیامت و دخول به بهشت با فرشتگان برخورد جالبی دادند که قرآن با جمله « تحیّیهم یوم یلقونه سلام سوره احزاب آیه 44 ». با سلام گرم که بنا به یک معنی و تفسیر ورود به برزخ از طرف فرشتگان به مؤمنان می شوند پذیرایی شروع می گردد. و خداوند با جمله «ارجعی الی ربّک راضیةً مرضیة» «فجر آیه 28» به او می فهماند آنچه از این به بعد می بیند شادی و رضایت بخش خواهد بود. ای ارواح پاک به سوی پروردگارتان برگردید و در زمره بندگان خالص مرتد گیرید و در بهشت خودم جای بگیرید. این خطاب ها از خداوند قرآن سلام ها از فرشتگان هر نوع دلهره و غم و اندوه فراق از دوستان و بستگان را آنان می کند و طبق روایات متعدد اولیای خدا را در لحظه جان دادن بالای سرخود می بیند و مرگ را مثل گل بو می کند و گویا لباس های کثیف را از خود کنده و لباس نوی می پوشد و در یک عالم دیگری (برزخ) قرار می گیرد نیکوکاران برزخ هم که از پیش در انتظار او بودند و آمدن او را به یکدیگر مژده می دادند. زندگی برزخی آنها با انواع لذت ها و در همسایگی مردان خدا سپری می شود و نوبت به قیامت می رسد قیامت روزی که همه چیز دگرگون و عقل ها مبهوت و چشم ها خیره و نفس ها در سینه ها حبس می شود. آری در آن صحنه تنها مؤمنان هستند که از همه این ناراحتی ها در امان اند و به قول قرآن «وَ هُم من فَزَع یَوْمَئذٍ آمِنُوَن» «سوره نمل آیه 89».
z درهای بهشت
بهشت هشت در دارد . اما باقر «علیه السلام»می فرماید «اِنَّ للجنّة ثمانیة ابواب» برای بهشت هشت باب است. «کنزالعمال جلد14 ص 451».
بر بالای درهای بهشت شعارهای جالبی نوشته شده از آن جمله «الصّدقُه بِعَشْرةٍ و القَرضُ بِثَمانیة عَشَرَ - صدقه دادن ده ثواب ولی وام دادن هیجده پاداش دارد. «بحارالانوار ج 8 ص 181»بر سر بعضی درها خط رهبری و نام رهبرانی که واسطه فیض و ارشاد الهی بودند ضبط شده . درهای بهشت بیشتر از درهای جهنم است زیرا راه نجات و قرب به خدا هم بیشتر و لطف و رحمت او هم از غضب و عدلش بیشتر است «بحار جلد 8 ، ص 191 مضمون حدیث نقل شد».
درهای بهشت باز است «سوره ص آیه 50» درهای بهشت به خاطر ازدحام یا زیبایی و امثال آن نیست بلکه کثرت آن به علت آن است که هر گروهی که راهی را رفته اند از درب مناسب وارد شوند و یا در مقام معلوم و در جای خود قرار گیرند مثلاً در روایات می خوانیم که پیامبر اکرم «صلی الله علیه وآله»فرمود برای بهشت دری است به نام (باب المجاهدین) که رزمندگان مسلّحانه وارد می شوند و ملائکه به آنان خوش آمد می گویند « بحار الانوار جلد 8، ص 186».
در حدیث دیگری می خوانیم که نام یکی از درهای بهشت (ریّان) است که تنها روزه داران در وارد می شوند .«بحار الانوار ج 8 ، ص 156 ».
در بعضی روایات درهای بهشت با نام باب الرحمة، باب الصبر، باب الشکر، باب البلاء نام گذاری شده است.«نورالثقلین جلد4 ، ص 507».
z سیمای بهشتیان
1 0 صورت آنان درباره شادابی و قیافه ها و صورت بهشتیان آیات قرآن می فرماید: «وجوهٌ یَومَئذٍ مُسْفَرةٌ».در آن روز صورت هایی درخشان و سفید هستند «سوره عبن آیه 38».
- صورت های شاداب و زیبا که به الطاف الهی چشم دوخته اند «قیامت آیه 22»- صورت های که در آن روز از انواع نعمت ها بهره مند هستند «غاشیه آیه 8» آری صورت هایی که در برابر عظمت خدا به خاک مالیده شد و در جبه های جنگ با خون آغشته شد و در شبهای تاریک بااشک شسته شد و در هنگام شنیدن ظلم ها در هم کشیده شد و با دیدن آثار خدا به توحید رسیده است آن روز باید این چنین خندان و منور باشند.
z افتخار و دعوت از دیگران .
در سوره الحاقه می خوانیم: همینکه پرونده مسرت بخش خوبان را به دست راستشان می دهد و می بینند که نقطه شرم آوری در آن نیست و هر چه هست کمال و سرافرازی و بندگی خدا و اطاعت است از شادی دیگران را دعوت می کنند و فریاد زده می گویند: «هاؤُمُ اقْرَؤُا کتابیه» ای اهل محشر بیایید و کتاب مرا بخوانید.
«انّی ظننتُ انی ملاقٍ حسابیه» من در دنیا می دانستم که چنین روزی هست و به فکر حسابم بودم و از کارهای حرام دوری کردم و الآن تمام وجود را شادی گرفته است.
z بهشت سرای امن
«انّ المُتّقن فی مقام امَین» «سوره رخان آیه 53» افراد با تقوی در قیامت در جایگاهی ثابت ( و از هر گونه تغییر و انتقال و شیطان و بیماری و مرگ و آفات و ناگواری) در امانند «لهم دارالسلام عندربّهم» برای حق طلبان در قیامت خانه سلامت وجود دارد.«سوره انعام آیه 128».
z مراسم باشکوه در بهشت
در برابر دوزخیان که با گرزها و زنجیرهای آتشین پذیرایی می شوند در بهشت فرشتگان رحمت از هر سو بر آنان وارد شده و تبریک و تهنیت گفته و اداء احترام می نمایند قرآن می فرماید :«والملائکة یَدخُلُونَ علیهم مِن کُلّ بابٍ سلامٌ علیکم بِما صَبَرتُم فَنْعِمَ عُقْبَی الدّار» «سوره رعد آیه 22».
(فرشتگان از هر دری بر آنان وارد می شوند (و به آنان می گویند) سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان! چه نیکوست سرانجام آن سرای جاویدان) جالب اینکه فرشتگان در مراسم تبریک و سلام دلیل این همه لطف از جانب خدا را هم بیان و می گویند «سلام علیکم بما صبرتم» سلام بر شما به خاطر آن پشتکاری که در دنیا در برابر طاغوت ها و هوسها داشتند.
z همه باصفا
برخلاف دوزخیان که یکدیگر را ملامت می کنند و به گفته قرآن هر دسته ای که به دوزخ پرتاب می شوند به گروه دیگر نفرین و لعنت می کنند.«اعراف آیه 38»در بهشت هیچگونه کدورت و کینه در کار نیست . زیرا قرآن می فرماید: ما هر گونه دشمنی و حسادت و کینه را از روح آنان برداشته و همه را برادر وار بر تخت هایی که روبروی یکدیگر است جا می دهیم.«اعراف آیه 42».
z در بهشت لغو بیهودگی نیست
در آنجا دیگر دروغ و ناسزا و زخم زبان و مسخره و تهمت و یاوه گویی نیست. شنیدنی ها تنها سلام است یعنی جملاتی است که از سلامت روح و فکر و زبان و رفتار برمی خیرد «در این باره مراجعه شود آیات 62سوره مریم 63 واقعه 35 سوره بناء».
z هوای بهشت
هوای بهشت بسیار مطبوح و دلربا و ملایم است . قرآن می فرماید «لایَرَوُنَ فیها شَماً وَلازَمْهَریر» «سوره انسان آیه 13» در بهشت و تکیه گاههای عالی آن نه خورشیدی می بینند تا از گرمی آن ناراحت شوند و نه زمهریری در کاری است که از سرمای آن رنج ببرند).
در هوای بهشت همین بس که قرآن سی و شش مرتبه فرمود: «جَناتٍ تَجری مِن تَحتها الانهارُ) باغ هایی که شاخه های آن بر هم گردن نهاده و در پای درختانش نهرهای آب زلال جاری است. درختانی که خشک شدن و فاسد شدن و کهنه شدن ندارند. در کنار آب جاری زندگی می کنند علاوه بر آن هوای لطیف آهنگ های دلربایی در آنجاست که به گفته روایات متعدد توسط حوریان و درختان نواخته می شود ولی با مفاهیم بسیار عرفانی که شامل حمد تقدیس خداوند متعال است. « نمونه این روایات در جلد 8 بحارالانوار ص 196 کنزالعمار جلد14 ص 488 می باشد».
z بزرگی بهشت
وسعت و بزرگی بهشت به مقدار پهنه آسمانها و زمین است.«سوره آل عمران آیه 133 سوره حدید آیه 21».
در حدیث می خوانیم جایگاه ساده ترین افراد بهشت به قدری بزرگ است که هر گاه جن و انس بر او وارد شوند جا و وسیله پذیرایی هست .(بدون آنکه سهمی از کسی کم شود).«بحارالانوار جلد 8 ،ص 120».
z نعمت های ابدی
بارها قرآن مسئله تداوم نعمت های بهشتی را بیان فرموده و با جمله (خالدین فیها) به ما گوشزد کرده که بهشتیان دیگر از بهشت به هیچ عنوان خارج نمی شوند . در جای دیگر می خوانیم «اُکُها دائم» «رعد آیه 35» میوه های بهشتی نه فصلی و موسمی است و نه آفت زده می شود که در مدتی اصلاً نباشد.
میوه های بهشت همیشه هست و هیچ وقت برای هیچیک از بهشتیان هیچگونه منعی در کار نیست .«واقعه 33»
میوه ها و نعمت ها فراوان است و تمام نعمت ها قابل زیاد شدن هستند یعنی این الطاف الهی آخرین درجه لطف نیست زیرا می فرماید «ولدنیا مزیدٌ» سوره ق آیه 35 علاوه برخواسته های اهل بهشت نزد ما زیادتر هم هست. بالاتر از خواسته یا تفکر آنان و بهتر و عالی تر از آنچه آنان بخواهند.
z لباس ها و زیورها
اهل بهشت با دست بندهایی از طلا زینت داده شده اند «سوره فاطر آیه 31» در جایی دیگر می فرماید علاوه بر طلا زیورهایی از لؤلؤ دارند لباس آنان سبز رنگ از حریر نازک و ضخیم است «کهف آیه 31» جالب اینکه این لباس ها کهنه شدن ندارند.
z مأموران پذیرایی
قرآن می فرماید؛ «ویطوف علیهم ولدانٌ مخلدون اذارایتهم حَسِبْتَهم لؤلؤ منثور» «سوره انسان آیه 19» پسران زیبا روی جاودانی دور بهشتیان (برای خدمتگزاری و پذیرایی) در رفت و آمدند که اگر آنان را ببینی خیال می کنی دانه هائی از لؤلؤ پراکنده اند.)
z بهشت محل کامیابی
همانگونه که در دوزخ همه نوع زجر و شکنجه وجود دارد در بهشت همه نوع لذت و رفاه در اختیار است. قرآن می فرماید «فیها ماتَشتَهیة الاَنْفُس وَ تَکذّ الاعیْنُ» «زخوف آیه 70» دیدنیهای بهشت و نعمت های آن به گونه ای نیست که کسل کننده باشد و از نشاط انسان بکاهد بلکه تا ابد لذت ها و کامیابی ها همچنان باقی است.
z بهشت قابل وصف نیست
خداوند می فرماید: برای هیچکس قابل تصور نیست که ما برای سحرخیزان نیایش گر چه مقام و نعمت هایی را که سبب روشن شدن چشم آنان است پنهان و ذخیره کرده ایم «فلاتَعْلَم نَفْسٌ ما اُخْفِیَ لَهُم مِن قُرّة اَعیْنُ» «سوره سجده آیه 17».
در بعضی از کتابهای آسمانی آمده که خداوند می فرماید: برای بندگان صالح چیزهایی را آماده کرده ام که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه به فکر انسانی آمده است «بحارالانوار ج 8ص 191»
z همسران اهل بهشت
زنان اهل بهشت غیر شوهران خود به دیگری چشمی ندارند و تنها به آنان با چشم نیم باز و عاشقانه نگاه می کنند.«صافات آیه 48».
آن همسران همچون لؤلؤ دست نخورده هستند ( واقعه آیه 23) . از همه زیبائی های ظاهری که بگذریم از نظر کمالات لایق بهشت و بهشتیان هستند و از هر گونه کجی و انحراف و نقطه ضعف پاکند «لهم فیها ازواج مُطَهَرة» «سوره نساء آیه 57».
z خوردنی ها و آشامیدنی های بهشت
از گوشت لذیذ پرنده ها هر چه و از هر نوع و در هروقت بخواهند موجود است «ولَحْم طَیْرممّا یَشْتهون» «واقعه آیه 19»
از انواع میوه هایی که میل دارند انتخاب می کنند «واقعه 19»دست یابی به میوه ها بسیار آسان است و شاخه های میوه در دسترس آنان قرار می گیرد«الحاقه آیه 23»در سوره محمد«صلی الله علیه وآله»می خوانیم در بهشت انواع نهرها موجودات از جمله نهرهای آب زلال که هرگز آلوده نمی گردد- نهرهایی از شیری که هرگز مزه آن عوض نمی شود - نهرهایی از شراب که بهره گیران از آن لذت های برند.
ظرف هایی را که اهل بهشت برای آشامیدن استفاده می کنند طوری است که سرد و خوشبو می کند قرآن می فرماید «یَشْرَبُون مِن کأس کان مَزاجُها کافوراً» «سوره دهر آیه 5»
بنابراین خود ظرف های آب مخلوط با ماده ای سرد و خوشبو کننده است .
در آیه دیگر می خوانیم : آشامیدنی های اهل بهشت با زنجیل معطر همراه واز ظرف هایی که به روشنی نقره است استفاده می نمایند.
z لذت های معنوی
تاکنون هر چه مطرح گشت گوشه ای از لذائذ مادی بود ولی مهم تر از هم آنها لذائذ روحی و معنوی است .
در قرآن در این مورد آیاتی است که ما قسمتی از آنها را بازگو می کنیم.
01 با قلبی پاک و دور از هر گونه کینه و کدورت زندگی می کنند «اعراف آیه 42»
02 در میان مردان خدا و در جوار قرب او هستند «سوره فجر آیه 28»
03 خداوند پیام سلام برای ایشان هدیه می کند «سوره یس آیه 57»
04 فرشتگان از هر سو بر آنان وارد شده و تبریک می گویند«رعد آیه 23»
05 عشق به خدا تمام وجودشان را گرفته و از عمق جان شکر می کنند . «وآخر دعویهم ان الحمدللّه ربّ العالمین» «سوره یونس آیه 10».
در حدیث می خوانیم که خداوند به بهشتیان می فرماید بالاتر از همه نعمت ها و کامیابی ها همان محبت من نسبت به شما و رضایت من از شماست «بجارالانوار جلد 8 ص 141».
06 بستگان مؤمن و نیکوکاری که در دنیا با هم بودن در آنجا به هم ملحق می شوند «اَلْحَقنابِهُم ذُریَّتهُمْ» «سوره طه آیه 20»
البته لذات معنوی در بهشت خیلی بیشتر از این موارد است لکن ما برای نمونه بعضی از آنها را ذکر کردیم.
z کلید های بهشت
01 صبر «سوره فرقان آیه 75» 2 0 ایمان و عمل صالح «بقره آیه 25» 3 0 تقوا «سوره حجر آیه 45» 4 0 پیروی از فرمان خدا و پیامبر اکرم «صلی الله علیه وآله»«نساء آیه 13»5 0 انقلابیون صادق و خالص و آوارگان مهاجر «آل عمران آیه 195» 6 0 روح پاک «شعراء آیه 89» 7 0 توجه به تربیت خانواده «سوره طه آیه 27» 8 0 پایان پذیرفتن عمر در جهاد «مستدرک الوسائل جلد 3 ص 242».





15) سوره الماقه، آیه 30.

« بخش پاسخ به سؤالات »
مکان بهشت و دوزخ کجاست؟سؤال مبتنی بر این است که برای بهشت و دوزخ نیز مکانی از جنس مکان های این دنیا بوده باشد. لیکن اصل اثبات مکان بدین کیفیّت برای بهشت و دوزخ باطل است. چون عالم آخرت تام و تمامی است که از جوهره آن هیچ چیز خارج نیست و چیزی که حالش چنین است در مکان نخواهد بود.
سرّ این مطلب آنست که مکان هر چیز به حسب نسبت آن چیز و اضافه آن چیز با چیز دیگری که در وضع با آن مباین و در وضع و نسبت خارج از آن بوده باشد مقرر می گردد. و خارج از عالم آخرت چیزی نیست که با آن چنین نسبتی داشته باشد وگرنه آخرت عالم تام و تمامی نخواهد بود.
و نیز در داخل دار آخرت چیزی که از جمیع آن جدا باشد و همجنس بوده باشد متصور نیست. چون عالم آخرت را تام و کامل فرض کردیم دیگر نه از داخل آن و نه از خارج آن نمی توان به آن اشاره حسیه کرد. پس آخرت مکان و نسبت با چیزی را ندارد.

« بخش پاسخ به سؤالات »

logo new موسسه در راه حق، نشر و ترویج معارف اسلامی