منظومه شمسی

نوشته شده توسط Super User. ارسال شده در جهان ماده

پرسش	پاسخ
چرا اول ماه در کشورهای مختلف با اختلاف افق ها فرق می کند؟	آزمایش های مختلف علمی کروی بودن زمین را به وضوح ثابت می کند و این امر امروز جزو مسلّمات علمی شمرده می شود، از طرفی، کره ماه هم در حرکت خود به دور زمین تقریباً در هر ماه یک دوره کامل را طی می کند، بر اثر همین گردش، هلال و بدر تربیع و محاق صورت می گیرد؛ زیرا همیشه نصف کره ماه که در مقابل خورشید قرار دارد، روشن است، منتهای قرار گرفتن ماه و خورشید و زمین(بر اثر گردش ماهانه کره ماه) گاهی به گونه ای است که ما تمام نیم کره روشن ماه را می بینیم، که در آن وقت بدر کامل است و گاهی نیمی از آن به طرف ماست و آن هنگام تربیع است و به همین ترتیب، سایر حالاتی که برای ماه دیده می شود، به سبب اختلاف نحوه قرار گرفتن ماه و زمین و خورشید است؛ به این ترتیب، در نقاط غربی به دلیل این که زمین کروی است، شرایط رویت زودتر صورت می گیرد و هلال زودتر رویت می شود و در نقاط شرقی شرایط رویت دیرتر حاصل می گردد و به همین دلیل، دیرتر رویت حاصل می شود(1). « بخش پاسخ به سؤالات » 1) ر. ک به: پرسش ها و پاسخ های مذهبی، ج 2، ص 100.
آفرینش زمین و آسمان چگونه بوده است؟	چگونگی پیدایش زمین و سایر کرات منظومه شمسی از جمله مسائلی است که بشر از دیر باز به حل آن علاقمند بوده است؛ لیکن از آن جا که این مساله با مسایل علمی جزئی دیگری که بشر در محیط زندگی محدود خود با آن ها سرو کار دارد، بسیار متفاوت است، هرگز در این زمینه، نتیجه قطعی بدست نیامده و عقاید علمی او در مورد چگونگی پیدایش منظومه شمسی، هرگز از مرحله حدس و گمان تجاوز نکرده است. در این باره، دانشمندان فرضیه هایی عرضه کرده اند که«فرضیه لاپلاس» است لاپلاس عقیده داشت که سیاره ها، از ماده ای رقیق که اطراف خورشید اولیه را فراگرفته و حدود انتشار آن از حدود ابعاد فعلی منظومه بیشتر بوده است، به وجود آمده اند؛ این ماده رقیق، مانند جسم صلبی که به خورشید متصل باشد، به دور محور آن می چرخیده، ولی در اثر نیروی گریز از مرکزی که در این چرخش به آن وارد شده، از خورشید جدا شده و به دور آن حلقه ای تشکیل داده است؛ این حلقه نیز، در اثر تراکم های بعدی، خود به حلقه های دیگری تقسیم شده و از تراکم ماده موجود در هر حلقه در یک نقطه از آن، بتدریج سیاره ای تشکیل شده است. فرضیه لاپلاس، ابتدا به خوبی مورد قبول واقع شد؛ لیکن بعدها چون نتوانست از نظر ریاضی نیز پاسخگوی واقعیت هایی که در منظومه شمسی وجود دارد، باشد کنار نهاده شد. پس از او برای توجیه دستگاه منظومه شمسی، نظریه های مختلف دیگری عرضه شد که همه آن ها به علت اشکالاتی که بر آن ها وارد شد فراموش گردیدند. در حال حاضر نیز، فرضیه های مختلفی در این زمینه، توجه علما را به خود جلب کرده است اما نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که مبانی همه این فرضیه ها لاپلاس است و همه چنین فرض می کنند که اجزاء منظومه شمسی در آغاز به هم پیوسته و یکپارچه بوده اند و سپس، از هم جدا شده و خورشید و سیارات را تشکیل داده اند. اختلاف فرضیه ها بیشتر در مورد نحوه این جدا شدن است، «ژرژگاموف» در کتاب«سرگذشت زمین»، وقتی می خواهد به بیان آخرین فرضیه های این مساله بپردازد، می نویسد؛«روی هم رفته حق با لاپلاس بود». اما قبل از بیان نظر قرآن در این باره باید توجه داشت که مطالب دینی و حقایق قرآنی، حقایق ثابت و پایداری هستند که با حقایق علمی فیزیک - خصوصاً فرضیه های فیزیک ستارگان - به کلی متفاوتند. به همین خاطر، نباید همواره در انتظار نشست و به محض این که فرضیه ای از طرف دانشمندان نجوم و یا علوم دیگر اظهار شد، به تعجیل در قرآن و حدیث به دنبال تطبیق و تأیید آن برخاست؛ زیرا با مطرود و رد شدن آن فرضیه، در صحت حقایق دینی نیز تردید به وجود می آید. البته حقایق مذهبی، اگر یقین به استناد آن به مذهب داشته باشیم، اموری نیستند که صحت و اعتبارشان بستگی به ظهور یا سقوط یک نظریه علمی داشته باشد، از همین رو اصولاً باید از جستجوی آن گونه انطباق نظریه های علمی بر حقایق دینی، تا آنجا که ممکن است پرهیز کرد. امروزه دانشمندان مشهوری وجود دارند که حتی در صحت«تئوری عمومی نسبیت انیشتین» نیز تردید می کنند و مخالفت خود را با محاسبات ریاضی دقیقی نیز، همراه می سازند؛ این امر هشداری است برای کسانی که اعتقادات مذهبی خود را صرفاً بر پایه تئوریهای علمی مورد قبول روزگار خویش بنا می کنند. با این وجود، به طور کلی نظر قرآن کریم در باره آفرینش آسمانها و زمین در این آیه بیان شده است:«اولم یروا الذین کفروا ان السموات و الارض کانتا رتقا ففتقناهما...(2)؛آیا آنان که کافر شدند، ندیدند که آسمان ها و زمین، همانا بهم پیوسته بودند و پس از آن ما آن ها را از هم جدا ساختیم؟». در این آیه که به این مطلب اشاره شده است که زمین و دیگر عناصر منظومه، زمانی یکپارچه بوده و سپس، از هم جدا گشته اند. « بخش پاسخ به سؤالات » 2) سوره انبیاء، آیه 30.
آیا درباره سکون خورشید و حرکت زمین آیه ای هست؟	اولاً: ساکن بودن خورشید، حرفی بی مدرک و بی دلیل است؛ آنچه به اثبات رسیده این است که تمام ستارگان و منظومه شمسی ما در حال حرکت هستند؛ درباره خورشید، در قرآن اشاره شده است: «و سخر الشمس والقمر کل یجری لاجل مسمی»(3). در سوره یس، آیه 39 هم می فرماید: «والشمس تجری لمستقر لها؛ خورشید در جریان است برای مستقری که خداوند قادر مقدر کرده است». بنابراین، خورشید در حال حرکت است و این حرکت با حرکت زمین به دور خورشید منافات ندارد. درباره حرکت زمین هم به آیه 88 سوره نمل استناد می شود: «وتری الجبال و تحسبها جامده و هی تمرّ مرّ السحاب؛ و تو کوه ها را می بینی و گمان می کنی بی حرکت هستند، حال آن که آن ها مانند ابرها در حرکت هستند». براساس این آیه قرآن کریم، کوهها مانند ابرها در حرکت است. « بخش پاسخ به سؤالات » 3) سوره زمر، آیه 5، همچنین در: سوره لقمان، آیه 29؛ سوره فاطر، آیه 13؛ سوره رعد، آیه 2.
آیا سیاره پلوتون آخرین نقطه فضاست؟	سیاره پلوتون آخرین نقطه فضا نیست، بلکه همچنان که از برخی آیات استفاده می شود، احتمالاً فضا در حال گسترش است: «والسّماء بنیناها بأیدٍ و انّا لمرسعون؛(4) و آسمان را با قوت بنا کردیم و به درستی که ما وسعت دهندگانیم». و این چیزی است که از نظر برخی نظریات علمی هم مورد تایید است. آنچه از آیات قرآن استفاده می شود این است که تمام کرات آسمانی و کهکشان ها در زیر آسمان اول هستند که اطلاع و آگاهی بشر از آسمان اول هم، جز اندکی نیست. « بخش پاسخ به سؤالات » 4) سوره ذاریات، آیه 48.
در آیه شریفه « و ینزل من السماء من جبال فیها من برد»(5) منظور از کوه ها چیست؟	کلمه «سما» در بسیاری از آیات قرآن به معنی بلندی می آید، چنان که در آیاتی که سخن از نازل شدن باران از سماء است، همین معنی مورد نظر است. براین اساس، ممکن است این آیه شریفه اشاره به یکی از اکتشافات جدید هواشناسی باشد که می گوید در ارتفاع بالا، طبقات متراکم ابرها که رطوبت زیادی دارند در اثر سردی هوا به صورت سوزن های یخ در می آیند. این حقیقتی است که قرآن پیش از این که بشر بتواند با هواپیما به فضا پرواز کند، از آن خبر داده است. « بخش پاسخ به سؤالات » 5) سوره نور، آیه 43.
چرا خداوند رنگ آسمان را آبی قرار داده است؟	یکی از آثار قدرت پروردگار، همین کاخ بلند پایه کیانی است که آن را آسمان می نامیم. دانشمندان درباره رنگ ها و آثار آن معتقدند که رنگ ها آثار مخصوصی دارند؛ مثلاً رنگ سرخ، سفید، سبز و آبی نشانه حیات و فداکاری و نشاط و پیروزی است، اما رنگ سیاه، زرد، قهوه ای و امثال آن، نشانه ضعف و تنبلی و سستی می باشد؛ از این جهت ، در یکی از کشورهای غربی برای جلوگیری از خودکشی فرد، در برابر او صفحاتی با رنگهای نشاط بخش قرار می دادند، که این روش موفقیت آمیز بوده است. اما آبی بودن رنگ آسمان در اثر آن است که سه قسمت از کره زمین آب و دریاست و انعکاس آب دریاها در هوای آزاد و آسمان، باعث پیدا شدن رنگ آبی آسمان می باشد. این رنگ بهترین رنگ ها برای سلامتی چشم انسان است؛ از این رو خداوند سبحان رنگ آسمان را آبی قرار داده است. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا طلوع ماه از مغرب است؟	دیده شدن ماه در جهت مغرب در شب های اول ماه، به معنای طلوع ماه نمی باشد؛ بلکه به خاطر روشنائی بسیار روز، نزدیک وقت غروب که هوا تاریک می شود، ماه نمودار می شود. « بخش پاسخ به سؤالات »
علّت اصلی حرکت سیّارات منظومه شمسی چیست؟	علّت اصلی حرکت سیّارات منظومه شمسی نیروی جاذبه است؛ نیروی جاذبه و کیفیّت آن باعث حرکت سیّارات منظومه شمسی می گردد؛ امّا این که خود نیروی جاذبه از کجا سرچشمه می گیرد، نظریات مختلفی وجود دارد؛ از جمله این که می گویند خورشید منشأ به وجود آمدن این نیرو است، البته این توضیح ساده ای در این مورد، است وگرنه مطالب قابل بررسی و کنکاش در این باره زیاد است. در هر صورت، باید توجّه داشت که خالق و آفریننده این نظام خداوند است و اوست که این نظام را با این ویژگی و نظم به وجود آورده است. « بخش پاسخ به سؤالات »
آیا خورشید حرکتی ندارد؟ و آیا در قرآن به این مطلب اشاره ای شده است؟	از جمله مطالبی که امروزه علم نجوم، پس از قرن ها مطالعه و تحقیق به آن دست یافته، این است که خورشید که مرکز منظومه شمسی است، دارای حرکات متعددی است. 1. حرکت وضعی؛ این کره فروزان و با عظمت که 330 هزار برابر زمین جرم و یک میلیون و سیصد هزار برابر آن حجم دارد، تقریباً در هر 25 روز یک بار به دور محور خود می گردد. 2. حرکت انتقالی؛ خورشید با تمامی سیّاره ها و اقمار آن ها که همگی منظومه شمسی را تشکیل می دهند، در هر ثانیه 18 کیلومتر و نیم در فضا به سوی مقصد معیّنی، یعنی به جانب صورت فلکی حرکت می کند و سرعت این حرکت منظم در هر سال، تقریباً 600 میلیون کیلومتر است. 3. حرکت خورشید به دور مرکز کهکشان؛ «منظومه شمسی تقریباً 30 هزار سال نوری از مرکز کهکشان فاصله دارد و با سرعتی در حدود 800 هزار کیلومتر در ساعت، در مدّت 200 میلیون سال یک مرتبه به دور مرکز کهکشان گردش می کند»(6). با این توضیح عظمت قرآن آشکار می گردد؛ چرا که در آن زمان که فقط حرکت خورشید را به گرد زمین می دانستند، قرآن فرموده است: «والشمس تجری لمستقر لها ذلک تقدیر العزیز العلیم؛(7) خورشید به سوی مقر خود در جریان است». « بخش پاسخ به سؤالات » 6) ر.ک به: پرسش و پاسخ، نوری. 7) سوره یس، آیه 39.
آیا در قرآن اشاره ای به حرکت خورشید و منظومه شمسی شده است؟	منظومه شمسی همراه کهکشانی که این منظومه جزئی از آن است، روی به جهتی در حرکت است که آن جهت در آسمان به نقطه ای نزدیک ستاره وگا ختم می شود که به آن نقطه hpexمی گویند. «ستاره وگاvega» که نام آن در متون نجومی اسلامی «نسرواقع» است، ستاره درخشانی است که در آسمان ایران، در شب های بهار به خوبی دیده می شود و یکی از ستارگان صورت فلکی «شلیاق» یا «چنگ رومی» است که به زبان های اروپائی به آن lyra می گویند. در قرآن کریم درباره حرکت خورشید و به تبع آن منظومه شمسی آمده است: «والشمس تجری لمستقر لها ذلک تقدیر العزیز العلیم؛(8) خورشید تا قرارگاهی که برای آن معین شده در جریان است و این حرکت مشخص به دست خدای عزیز علیم اندازه گیری شده است». عده ای از مفسران، این آیه را مربوط به حرکت کلی منظومه شمسی دانسته اند. « بخش پاسخ به سؤالات » 8) سوره یس، آیه، 39.